Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта махсус таълим вазирлиги Абу Райҳон Беруний номидаги

 
15.5 Меҳнатни муҳофаза қилиш ва атроф муҳитни 
муҳофаза қилиш тадбирлари 
мундарижа 
Газлифт қудуқларининг нормал ишлашига қуйидаги
шароитлар ҳалакит беради: қум тиқинлари пайдо бўлиши; тузлар 
чўкиши; кўтаргич қувурлар ва маҳсулот йўналадиган кувурларда
парафин қотиб қолиши;маҳсулот олинадиган йўналишнинг 
ифлосланиши. 
Қум таъсири ва қум тиқини пайдо бўлишига қарши қуйидаги 
тадбирлар қўлланилади: 
1. Махсус штуцерлар ѐрдамида олинадиган суюқлик 
миқдорини бошқариш. 

---

130 
2. Кўтаргич қувурларнинг чўкиш чуқурлигини ўзгартириш
ва ўзгарувчан кесимли кўтаргичлардан фойдаланиш. 
3. Қудуқни оҳиста ишга тушириш, яъни олинадиган суюқлик 
миқдорини сѐкин аста ошириб бориш. 
4. Мос келадиган конструкцияли кўтаргич тушириш. 
Газлифт қудуқларини ишлатишда меҳнат муҳофазаси ва 
атроф муҳитни муҳофаза қилиш мақсадида қуйидаги тадбирлар
бажарилади. 
а) Қудуқ усти ускуналарининг зичлигини (герметиклигини) 
мунтазам назорат қилиб туриш; 
б) Штуцер ва фланецли прокладкаларни ўз вақтида
алмаштириш; 
в) Арматура ишчи босимидан 1.5 баравар юқори босимда
опрессовка қилиниши; 
г) Портлаш даражасигача етадиган аралашма пайдо 
бўлишининг олдини олиш мақсадида компрессорлар жойлашган 
будка ва бинони доим шамоллатиб туриш. 
 
16 ҚУДУҚЛАРНИ ШТАНГАЛИ ЧУҚУРЛИК
НАСОСЛАРИ ЁРДАМИДА ИШЛАТИШ 
16.1 Қудуқ насосларининг таснифи 
мундарижа 
Хозирги даврда мавжуд нефть қудуқларининг 80

-дан 
ортиғи чуқурлик насоси усулида ишлатилади. 
Бу турдаги насослар чуқурлиги 3000м ва ундан чуқурроқ 
бўлган қудуқлардан бир неча килограмдан юзлаб тоннагача
маҳсулот олишни таъминлайди. 
Чуқурлик насоси ускуналари қуйидаги кўрсаткичларига 
қараб таснифланади. 
1. Чуқурлик насосини ишга тушириш учун юқоридан 
энергия бериш усулига қараб. 

---

131 
2. Чуқурлик насоси ва бутун ускунанинг ишлаш принципи 
ва конструктив хусусиятига қараб. 
Амалиѐтда қуйидаги турдаги чуқурлик насослари 
ускуналари учрайди: 
1. Штангали ускуналар. Бу ускуналарнинг балансирли ва 
балансирсиз турлари мавжуд. Балансирли ускуналар механик
ва гидравлик ҳаракатда бўлиши мумкин. Бу ускуналарда одатдаги 
ва қувурсимон штангалар ишлатилади. 
2. Штангасиз чуқурлик насослари ускуналари. 
а) Чўктирма марказдан қочма электр насослар. 
б) Гидравлик ва электр юриткичли чўктирма поршенли 
насослар. 
в) Махсус вибрацион, мембранали ва электромагнитли 
насослар. 
3. Бир неча чуқурлик штангали насос ускуналарини ишга
тушириш учун бир двигателли гуруҳли юритгичлар. 
Штангали чуқурлик насоси ускунасининг ишлаш принципи 
16.1.-расмда кўрсатилган бўлиб, бу насослар тебратма дастгоҳдаги 
юритгич иши таъсирида кривошип механизмининг айланма 
илгариланма ҳаракати натижасида балансир орқали штангалар 
колоннаси насос плунжерини ҳаракатга келтиради.