Ўзбекистон республикаси Олий ва ўрта махсус таълим

 
Савол ва топшириқлар 
1. Бошлан²ич синфларда синтактик ишларни олиб бориш ³а±ида гапиринг.
2. «Гап устида ишлашда ўқувчиларнинг билиш фаоллиги ва мустақиллигини ўстириш йўллари» 
мавзусида ахборот тайёрланг. 
3. Феълларда шахс-сон ва замонни ўрганишга боғлиқ ҳолда сўз бирикмаси устида ишлашга доир 
машқлар тайёрланг. 
4. «От» мавзусини ўрганишга боғлиқ ҳолда гап устида ишлаш учун тўртта машқ тайёрланг. 
БOГЛАНИШЛИ НУТК ВА УНИ УстИРИШ
ВАЗИФАЛАРИ 

---

 
Боғланишли нутқ ва уни мактабда эгаллаш 
Фикрни баён этиш эҳтиёжини амалга оширишга қаратилган, тугалланган мавзуни ифодалайдиган, 
логик ва грамматик қоидалар асосида тузилган, мустақил, тугалланган ва ўзаро боғланган маъноли 
қисмларга бўлинадиган нутқ боғланишли нутқ дейилади. 
Боғланишли нутқ бирлиги деб ҳикоя, мақола, роман, монография, доклад, ҳисобот кабиларни, мактаб 
шароитида эса ўқитувчи берган саволга ўқувчиларнинг кенг, мукаммал оғзаки жавобини, ёзма баён ва 
иншони ҳисоблаш мумкин. 
Бошланғич синфлар методикасида боғланишли нутқдан машқ турларига қуйидагиларни киритиш 
мумкин: 1) берилган саволга кенг, мукаммал жавоб; 2) ўқилган асарни таҳлил қилиш, грамматик 
материални ўрганиш; ўқувчилар луғатини фаоллаштириш билан боғлиқ ҳолда ҳар хил матнли машқлар; 3) 
мунтазам ўтказилган кузатишларни ёзиш, об-ҳаво кундалигини юритиш; 4) ўқилган матнни турли 
вариантда оғзаки қайта ҳикоялаш; 5) берилган мавзу, расм, кузатишга оид бошлаб берилган ёки охири 
берилган ҳикоя, режа ёки сюжет асосида ўқувчиларнинг оғзаки ҳикояси; 6) бадиий матнни ҳикоя қилиш, ёд 
олиш, ўқувчилар савиясига мос матнларни ёддан ёзиш; 7) эртакни тайёрланмасдан айтиш, кичик шеър, 
ҳикоя тузиш; 8) намунаси берилган бадиий, илмий-оммабоп матн асосида баён ёзиш; 9) ўқитувчи берган 
матнни оғзаки ва ёзма қайта тузиш (танлаб қайта ҳикоя қилиш ва баён, ижодий қайта ҳикоялаш ва баён, 
ҳикояни саҳналаштириш кабилар); 10) ҳар хил турдаги ёзма иншо. 
Бу машқларнинг ҳаммаси назариясиз, амалий тарзда берилади. Бундай машқларни такрорий 
ишлатмаслик ёки асосийларини тушириб қолдирмаслик учун нутқий машқларнинг аниқ режаси тузиб 
олинади. 
Боғланишли нутқдан машқларни хиллашда, аввало, материал манбаига, тематикага, шунингдек, 
жанрига, тил хусусиятига, машқ турига риоя қилинади.