Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таьлим вазирлиги тошкент молия институти

Хулоса:


Фойдаланилган адабиётлар:


Интернет сайтлари:

КИРИШ:
2017 йилда бошланган иқтисодиётни либераллаштириш ва бозор механизмлари ролини оширишга қаратилган иқтисодий ислоҳотларнинг янги босқичи ўрта муддатли истиқболда банк тизими ва пул-кредит сиёсатини ривожлантиришнинг устувор йўналишларини белгилаб берди.
Ушбу йўналишдаги муҳим қарорлардан бири миллий валюта алмашув курсининг бозор механизмлари асосида шаклланиш тамойилларини жорий этиш орқали ички валюта бозорини босқичма-босқич либераллаштирилиши билан боғлиқ амалий қадамлар бўлди.
Валюта курси шаклланишида тамомила янги ёндашувдан фойдаланилиши, ўз навбатида, Марказий банкнинг асосий эътиборини ички бозордаги нархлар барқарорлигига қаратиш асносида пул-кредит сиёсатини такомиллаштириш имкониятини беради.
Айни вақтда валюта бозорини либераллаштириш борасидаги ислоҳотларнинг мувафаққиятли амалга оширилиши кўп жиҳатдан пул-кредит сиёсатини такомиллаштириш, тижорат банклари фаолиятини мустаҳкамлаш ҳамда банк тизимини ривожлантириш чоралари самарадорлиги билан чамбарчас боғлиқ.
Шундан келиб чиқиб, Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Валюта бозорини либераллаштириш бўйича биринчи навбатдаги чора-тадбирлар тўғрисида”ги Фармони эълон қилинишидан кўп ўтмай Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Пул-кредит сиёсатини янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Қарори қабул қилинди ва Пул-кредит сиёсатини 2017-2021 йилларда ривожлантириш ва инфляцион таргетлаш режимига босқичма-босқич ўтиш бўйича чора-тадбирлар Комплекси тасдиқланди.
Бу борадаги кейинги муҳим қадамлардан бири Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 9 январдаги “Ўзбекистон Республикаси Марказий банки фаолиятини тубдан такомиллаштириш тўғрисида”ги Фармонининг қабул қилиниши бўлди. Мазкур фармонда нархлар барқарорлигини таъминлаш вазифаси Марказий банкнинг бош мақсади этиб белгиланиб, Марказий банкнинг мустақиллиги ва институционал ривожланишини таъминлаш бўйича тегишли чоралар назарда тутилган.
Қайд этиш лозимки, иқтисодий сиёсатни амалга ошириш ёндашувларининг қайта кўриб чиқилиши даврида шаклланаётган янги воқеликларда пул-кредит соҳасидаги ўзгаришларнинг аҳоли ва тадбиркорлик субъектлари томонидан тўғри қабул қилиниши ва қўллаб-қувватланиши муҳим аҳамият касб этади.
Ўзбекистон Республикаси Марказий банкининг ўрта муддатли истиқболда пул-кредит сиёсатини ривожлантириш ва амалга ошириш Концепцияси коммуникациялар каналининг жамоатчилик фикрини шакллантириш ҳамда инфляцион таргетлаш режимини амалиётга жорий этишдаги етакчи роли инобатга олинган ҳолда ишлаб чиқилган. Ушбу Концепциянинг мақсади инфляцион таргетлашга ўтишнинг концептуал асосларини ҳамда ушбу пул-кредит сиёсати режимини амалиётга муваффақиятли жорий этиш учун зарурий шароитлар яратиш бўйича ўрта муддатли режаларни кенг жамоатчиликка етказиш ва батафсил тушунтиришга қаратилган.
Валюта тизими тушунчаси. Миллий валюта тизими ва унинг элементлар Валюта тизими бу – хўжалик алоқаларининг байналминаллашуви асосида тарихан шаклланган, валюта амали билан боғлиқ иқтисодий муносабатлар йиғиндисидир.
Валюта тизимини валюта, валюта муносабатлари, валюта муносабатларини амалга оширувчи ва уларни тартибга солувчи ҳамда мувофиқлаштирувчи органлар йиғиндиси сифатида ҳам кўз олдига келтириш мумкин.
Валюта тизимининг моҳияти, ташкил eтилиш шакллари ва роли жамият иқтисодий тузуми билан белгиланади. Валюта тизими 3га бўлинади, яъни миллий, жаҳон ва ҳудудий валюта тизимлари. Миллий валюта тизими – мамлакат пул тизимининг таркибий қисми бўлиб, валюта муносабатларининг йиғиндиси сифатида майдонга чиқмайди, балки ушбу
муносабатларнинг фақат қонунчилик актлари билан ташкил eтилиш тартибини белгилайди. Валюта муносабатларини ташкил этишнинг бундай тартиби биринчи навбатда валюта тизими eлементларини белгилашни ўз ичига олади.
Миллий валюта тизимининг қонунчилик асосида белгиланадиган eлементларига қуйидагилар киради:
1) миллий валюта ва унинг номи;
2) миллий валюта паритетини белгилаш;
3) миллий валютанинг конвертация шартлари;
4) миллий валюта курсининг режими;
5) халқаро кредит муомала қуролларидан фойдаланишни чегаралаш;
6) халқаро заҳира активлари таркибий қисмлари ўртасидаги нисбатни аниқлаш;
7) мамлакат халқаро ҳисоб-китобларини чегаралаш (регламентация);
8) миллий валюта ва олтин бозорлари фаолияти режими;
9) валюта чекланишларининг ўрнатилиш тартиби;
10) валюта муносабатларига хизмат кўрсатувчи ва уларни мувофиқлаштирувчи миллий органлар мақоми.
Юқорида зикр этилган элементлар йиғиндиси, халқаро валюта-кредит ва ҳисоб-китоб муносабатларини амалга ошириш учун давлат томонидан
белгиланадиган валюта механизмидир.