Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таьлим вазирлиги тошкент молия институти

1. Валюта муносабатлари ва валюта тизими. Ўзбекистон Республикасининг валюта сиёсати.
Валюта - жаҳон бозорида, давлатлар ўртасида пул вазифаларини бажарувчи давлатларнинг миллий пул бирликларидир. Масалан, Америка Қўшма Штатлари "доллари", Буюк Британия "фунт стерлинги", Канада "доллари", Япон "иенаси" ва бошқа шу кабилар.
Муайян бир давлатнинг миллий пули - унинг миллий валютаси бўлади. Шу давлат учун бошқа давлатларнинг миллий пул бирликлари эса - хорижий валюталардир. Масалан, АҚШ "доллари", Буюк Британия "фунт стерлинги", Канада "доллари", Франсия "франки", Япон "иенаси", Туркия "лира"си ва шу каби эркин муомалада юрадиган валюталар Ўзбекистон Республикасида хорижий валюта бўлади, ўз навбатида Ўзбекистон "сўм"и бу давлатлар учун хорижий валюта бўлиб ҳисобланади.
Хорижий валюта билан девиз тушунчаси боғлиқдир. Девиз - бу, хорижий валютадаги ҳар қандай воситадир.
Қабул қилинган Халқаро қоидаларга асосан ҳар бир давлатнинг валютаси 3 ҳарф билан белгиланади. Бунда ушбу ҳарфларнинг биринчи 2 таси мамлакатни, 3- эса валюта номини белгилайди. Масалан, US - Қўшма Штатлар, D - доллар ёки GB - Буюк Британия. Ушбу белгиланишлар валюталар кодлари деб аталади.
Валюталар жаҳон бозорида ўзларининг муомалада бўлиш хусусиятларига кўра эркин муомалада юрадиган, муомаласи қисман ёки бутунлай чекланган, ёпиқ ёки экзотик валюталарга бўлинади. Баъзи бир давлатларнинг миллий пул бирликларини мазкур давлатларда валюта муносабатлари борасида мавжуд ва ҳаракатда бўлган қонун-қоидаларига асосан хорижга чиқиши ҳамда у ерда муомалада бўлиши чегараланади.
Халқаро валюта муносабатлари - бу, валютани жаҳон хўжалигида амал қилиши борасида шаклланадиган ва миллий хўжаликлар фаолият натижаларининг ўзаро алмашувига хизмат кўрасатадиган ижтимоий муносабатлар йиғиндисидир.
Халқаро валюта муносабатлари моддий ишлаб чиқариш жараёнига, яъни бирламчи ишлаб чиқариш муносабатларига ҳамда тақсимот, алмашув ва истеъмол жараёнларига алоқадор бўлган халқаро иқтисодий муносабатларни ўз ичига олади. Валюта муносабатлари ва такрор ишлаб чиқариш ўртасида бевосита (тўғридан-тўғри) ҳамда оқибат характеридаги (қайтма) алоқалар мавжуд. Уларнинг объктив асоси бўлиб товарлар, капиталлар, хизматлар билан халқаро алмашувни вужудга келтирувчи ижтимоий ишлаб чиқариш жараёни ҳисобланади.