Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таьлим вазирлиги бухоро мухандисликтехнология институти

— Техник (юзаки) текшириш усули; 
— Мантиқий ёки мазмунан текшириш усулларига ажратилади. 
Техник текшириш, ахборот манбаларини арифметик жиҳатидан тўғрилигини, 
расмийлаштириш қоидаларига риоя қилинганлиги ва кўрсаткичларнинг бир-бирига 
мослигини эьтиборга олган ҳолда ўрганишдир. 
Мазмун жиҳатидан текшириш, маьлумотларнинг ҳаққоний эканлиги, унда акс 
эттирилган рақамларнинг ҳақиқатда борлиги аниқлашни ўз ичига олади. Бундай текшириш 
ўз ичига бухгалтерия ҳисоби бошланғич ҳужжатларидаги келтирилган рақамларни 
инвентаризация ўтказиш орқали таққослаш, санаб кўриш ва ўлчаш ёьли билан тўғрилигига 
ишонч ҳосил қилишдир. 

---

Айниқса йиллик молиявий ҳисобот маьлумотларини мазмунан текшириш таҳлил 
ишларини самарали ўтишини таьминлашда муҳим аҳамият касб этади. Ушбу жараёнда 
маьлумотларни таҳлил қилишдан олдин уларнинг тўғрилиги текшириб олинади. 
Маьлумотларнинг тўғрилигига ишонч ҳосил қилиш учун эса айрим кўрсаткичларни 
маьлум бир ҳисоботлар билан таққослаб, уларнинг бир-бирига мослиги ўрганилади. Агар 
бир хил кўрсаткичлар турли манбаларда бир хил тартибда акс эттирилган бўлса, у ҳолда 
ушбу маьлумотлар тўғри деб тан олиниши мумкин бўлади. 
Молиявий ҳисоботнинг турли шаклларидаги маьлумотларни бир-бирига мослигини 
ўрганиш қуйидаги -жадвалда келтирилган (7-жадвал). 
Молиявий ҳисобот маьлумотларини бир-бирига мослигини текшириш 
Кўрсаткичлар номи Шакл 
ра. 
Бирламчи 
Иккиламчи 
Мосли
ги 
Сатри Сум..м. 
с 
Шакл 
рақ. 
Сатри Сум.м 
А 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
Асосий воситалар: Бошл. 
қиймат. 
И 010 
71000 
3 
130 
71000 Мос 
Ескириш қиймати. 
И 011 
44500 
3 
130 
44500 Мос 
Устав капитал 
1 
410 
80000 
5 
110 
80000 Мос 
Тақсимланмаган 
фойда 
1 
450 
45000 
5 
110 
45000 Мос 
Шундай тартибда дебиторлик ва кредиторлик қарзларини, пул маблағлар ҳаракатини 
ва бошқа маьлумотларни ҳам мазмунан, миқдоран тўғрилигини текшириш мумкин. 
Юқоридаги билдирилган фикрлардан фойдаланиб, қуйида ишлаб чиқариш 
корхоналари ва бирлашмаларида молиявий ва бошқарув таҳлилини ташкил этишнинг 
схемасини келтириб ўтиш мумкин бўлади.