Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таьлим вазирлиги бухоро мухандисликтехнология институти

14.5. Валюта маблағлари ҳаракатининг таҳлили 
Бизга маьлумки, корхоналарда «Пул оқимлари тўғрисидаги» ҳисобот шакли 
билан бирга ушбу шаклга илова қилиниб, «Валюта маблағлари ҳаракати 
тўгрисидаги маьлумотнома» ҳам берилади. Ушбу маьлумотда асосан корхонанинг 
валюта маблағларининг ҳаракати акс этгирилади. Яьни, корхонада мавжуд бўлган 
валюта маблағларининг йил бошига қолдиғи; жами валюта тушумлари; шулардан, 

---

217 
сотишдан тушган валюта тушуми, конвертақия ҳисобига тушган тушум, валюта 
\исобида олинган кредитлар ва бошқа манбалар ҳисобига келиб тушган тушумлар; 
жами сарфланган валюта маблағлари; шулардан, ишлаб чиқариш сарфларига 
қўшиладиган харажатлар, ишлаб чиқаришни ривожлантириш харажатлари, мол 
йетказиб берувчиларга тўланган валюта тўловлари, валюта ҳисобига олинган 
кредит учун тўловлар ва уларнинг фоизлари ҳамда бошқа мақсадлар учун 
тўланган валюта маблағлари бўлиши мумклн ва ниҳоят ҳисобот даври охиридаги 
валюта қолдиги акс этгирилади. Корхоналарда валюта маблагларининг оқими ва 
уларнинг тузилмавий кўринишини қуйидаги -жадвал мисолида кўриб чиқишимиз 
мумкин. 
Мазкур кўрсаткичларга асосланиб, келиб тушган ва сарфланган маблағлар нисбати 
сифатида аниқланадиган пул ва валюта маблағлари оқимининг коеффиииентини 
ҳисоблаб топиш шарт. Ушбу коеффицент бирдан катта бўлса, бу ҳисобот даврида 
келиб тушган пул маблағлари уларнинг сарфидан ортиқчалилигидан далолат 
бериб, бу ҳол банк ҳисобрақамларидаги ва кассадаги пул маблағи қолдиғи 
кўпайишида ўз аксини топган. 
Пул маблағлари оқими коеффицентининг бирдан пастлиги пул маблағлари сарфи 
келиб тушишига нисбатан кўпроқ бўлганлигидан, ҳисобот даври охирида пул ва 
валюта маблағлари қолдигикамайганлигидан далолат беради. 
Мазкур коеффицент корхона ҳисобот даври бошида муайян пул қолдиқ суммасига 
эга бўлганида бирдан паст бўлиши мумкин. 
Пул маблағлари оқими ўзгаришининг мойиллигини, уларнинг корхона молиявий 
аҳволига таьсирини аниқлаш, пул маблағлари оқимини прогнозлаш учун пул 
маблағлари оқимининг сўнгги бир неча йил ичидаги суммаси, тузилмаси ва 
коеффицентининг ўзгаришини таҳлил қилиш лозим бўлади. 
81-жадвал