Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таьлим вазирлиги бухоро мухандисликтехнология институти

«АВС» аксионерлик жамиятининг пул маблағлари оқимини эгри услуб 
орқали ҳисоблаш тизими ва уни таҳлил қилиш услубияти 
Кўрсаткичлар 
Пул 
маблағ
ларини
нг 
кўпайи 
ши (+) 
ёки 
унинг 
камайи 
Ҳисобот 
йилида 
(сумма, 
минг 
сўм) 
Ахборот манбаи 

---

214 
ши (-) 
1 
2 
3 
4 
1. Жорий фаолиятдаги 
пул маблаглари ҳаракати 
1.1. Соф фойда 
+ 
5400 
Молиявий 
натижалар 
тўғрисидаги 
ҳисобот 
(2-
шакл) 
1.2. Асосий воситалар ва 
номоддий активлар бўйича 
ҳисобланган амортазация 
+ 
3851 
«Бухгалтерия баланси» (1-
шакл) 
1.3. 
Товар 
моддий 
захиралар 
қолдиғининг 
ортиши 
60617 
«Бухгалтерия баланси» (1-
шакл) 
1.4. 
Яратилган 
қийматликлар 
бўйича 
ҚҚСни ортиши 
76234 
«Молия. Натиж. тўғр.»ги 
ҳисобот (2-шакл),
1.5. 
Дебиторлик 
қарзларининг
ундирилишини камайиши 
(пасайиши) 
_ 
82850 
«Бўхгалтережа баланси» (1-
шакл) «Дебиторлик ва
кредиторлик 
қарздорлик 
ҳақид.маьл. (2а-шакл) 
1.6. 
«Бошқа 
айланма 
(жорий) активлар моддаси 
қолдиқнинг ўсиши 
«Бухгалтерия баланси» (1-
шакл) 
1.7. 
Кредиторлик 
қарзларининг ўсиши 
+ 
121904 
«Бухгалтерия баланси» (1-
шакл) 
«Дебиторлик 
ва 
кредиторлик 
қарздорлик 
ҳақида»ги 
маьлумотнома 
(2а-шакл) 
1.8. Даромад (фойла)дан 
тўланадиган 
мажбуриятларнинг ўсиши 
+ 
40821 
«Молиявий 
натижалар 
тўғрисида»ги ҳисобот (2-
шакл) 
1.9. 
Келгуси 
давр 
даромадлар. ўсиши 
+ 
— 
«Бухгалтерия баланси» (1-
шакл) 
1.10. 
Кутилаётган 
харажатлар 
резервининг 
ўсиши 
+ 
263511 
«Бухгалтерия баланси» (1-
шакл) 
1.11. 
Бошқа 
қисқа 
муддатли 
мажбуриятларнинг усиши 
+ 
27004 
«Бухгалтерия баланси» (1-
шакл) 
1.12. 
Жорий 
фаолият 
бўйича жами пул оқими 
ХХХ 
 
+48182 
 
Юқоридаги кўрсаткичлар 
орқали 
ҳисоб-китоб 
қилинади 

---

215 
2. 
Инвестицион 
фаолиятдаги 
пул 
маблағлари ҳаракати 
2.1. 
Номоддий 
активларнинг ўсиши 
— 
97 
«Бухгалтерия баланси» (1-
шакл) 
2.2. Янгидан яратилган ва 
сотиб олинган асосий 
Воситалар 
_ 
27918 
«Асосий воситалар ҳаракати 
тўғрисида»ги ҳисобот (3-
шакл) 
2.3. 
Тугалланмаган 
қурилиш ҳажмининг ўсиши 
— 
4100 
«Бухгалтерия баланси» (1-
шакл) 
2.4. 
Материал 
қийматликларга даромадли 
қўйилмаларнинг ўсиши 
«Бухгалтерия баланси» (1-
шакл) 
2.5. Бошқа узоқ муддатли 
активларнинг ўсиши 
— 
2233 
«Бухгалтерия баланси» (1-
шакл) 
2.6. Инвестицион фаолият 
бўйича жами пул оқими 
ХХХ 
 
34348 
 
Йгқоридагш кўрсаткичлар 
орқали 
ҳисоб-китоб 
қилинади 
3. 
Молиявий 
фаолиятдаги 
пул 
маблағлари ҳаракати 
3.1.Молиявий 
қўйилмаларнинг ўсиши 
— 
12009 
«Бухгалтерия баланси» (1-
шакл) 
3.2. 
Узоқ 
муддатли 
мажбуриятлар (кредит ва 
«Бухгадтережа баланси» ( 1- 
шакл) 
қарз)нинг ўсиши 
+ 
«Бухгалтерия баланси» (1-
шакл) 
3.3. Қисқа муддатли кредит 
ва қарзларнинг ўсиши 
+ 
— 
вБухгалтерия баланси» (1-
шакл) 
3.4. 
Банкнинг 
қисқа 
муддатли кредити бўйича 
мажбурият 
ларининг ўсиши 
+ 
«Бухгалтерия баланси» (1-
шакл) 
3.5. 
Молиявий фаолият 
бўйича жами пул оқими 
ХХХ 
 
12000 
 
Юқоридаги кўрсаткичлар 
орқали 
ҳисоб-китоб 
қилинади 
4. 
Ҳамма 
фаолият 
турларидан 
пул 
маблағларининг 
жами 
ўзгариши 
ХХХ 
 
+ 1834 
 
Ҳисобкитоб қилинади 
 
5. Ҳисобот йили бошига 
пул маблағлари қолдиғи 
ХХХ 
 
7657 
 
«Бухгалтерия баланси» ( 1- 
шакл) 

---

216 
6. Ҳисобот йили охирига 
пул маблағлари қолдиги 
ХХХ 
 
9491 
 
Ҳисоб-китоб қилинади 
 
Егри услуб орқали пул оқимларини таҳлил этишда юқоридаги сингари аналитик 
ҳисобот тузилади ва пул оқимларини ҳисоблаш тизими яратилади. Мазкур тизим 
орқали корхонанинг пул оқимларига ҳар бир фаолият тури қандай таьсир 
кўрсатаётганлиги ўрганилади. эгри услубни қўлдаш орқали ҳар бир кўрсаткич пул 
маблагларига қандай ва қанча миқдорда таьсир кўрсатганлигини кўришимизга 
имкон беради. -жадвалдан кўринадики, ҳар иккала услуб орқали ҳам пул 
маблағлари қолдиғи бир хил натижани бермоқда. Бундан кўринадики корхонада 
пул маблағлари ҳаракати бухгалтерия ҳисоби ва ҳисоботларида тўғри акс эттириб 
борилган. 
Хўжалик юритувчи субьйектларнинг пул оқимларини таҳлил қилиш натижасида 
пул маблағларининг тақчиллик сабаблари тўғрисидаги дастлабки хулосаларни 
қилиш мумкин бўлади. 
Бундай сабабларга қуйидагиларни кўрсатиб ўтиш мумкин: 
• хўжалик субьйектларининг мол-мулк ва маҳсулот сотиш рентабеллигининг 
пастлиги; 
• солиқлар ва дивиденд тўловларининг юқори эканлиги; 
• корхоналарда қоплаш манбаларидан юқори бўлган капитал харажатларининг 
катта миқдорда амалга оширилиши; 
• меьёрдан ортиқча бўлган захира ва харажатларни ташкил этишга пул 
маблағларининг ёьналтирилганлиги; 
• корхоналарда айланма маблағлар айланишининг пастлиги, яьни айланма 
маблағларнинг айланиши секинлиги ҳисобига корхона оборотига пул 
маблағларининг қайтиши секинлиги натижасида оборотга қўшимча пул 
маблағларини жалб этилганлиги; 
• баланс пассивида қарз мажбуриятлари улушининг ортиши ҳисобига қарз ва 
кредитларни қоплашга ҳамда фоиз тўловларига юқори миқдорда тўланмалар 
қилинганлиги. Бугунги кунда хўжалик субьйектларининг умумий пул оқимига 
асосан маҳсулот (иш, хизмат)ларни сотишдан тушган тушум динамикаси, мол-
мулкнинг иқтисодий рентабеллиги ва қарз маблаглари бўйича тўланган фоизлар 
суммалари таьсир этмоқда. 
Маьлумки, пул оқимларининг динамикасига баҳо беришда хар бир мамлакатнинг 
ўзига хос хусусиятлари ва уларнинг иқтисодий ривожланишига қараб баҳо 
берилади. Ҳозирда иқтисодий жиҳатдан ривожланган мамлакатларда пул 
оқимларининг динамикасини ўрганиш ва уларга баҳо беришга катта аҳамият 
қаратиб келинмоқда.