Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таьлим вазирлиги бухоро мухандисликтехнология институти

Хусусий капитал таҳлилининг вазифалари бўлиб, қуйиьагилар ҳисобланади: 
- хусусий капиталлардан самарали фойдаланганликка баҳо бериш; 
- хусусий капиталда мавжуд бўлган имкониятларни аниқлаш;
- унинг ўзгаришига таьсир этувчи омилларни аниқлаш ва ҳакозолар киради. 
Хусусий капитал таҳлилини олиб боришда ахборот манбаи бўлиб, «Бухгалтерия 
баланси»нинг пассив 1-бўлими ва «Хусусий капитал тўғрисидаги» ҳисобот 
шакллари киради. Бу ҳужжат шаклларидан фойдаланган ҳолда биз таҳлил 
ишларини олиб борамиз. Мазкур мавзунинг ҳисоби 12 «Журнал ордери» да 
юритилиб, ушбу ҳужжат формаси ҳам манбалар сифатида кўрилиши мумкин. 
 
15.2. Хусусий капитал таркиби, ўзгариши ва динамикасининг таҳлили 
Хусусий капитал ҳисоби ўз ичига бир қанча кўрсаткичларни олиб, улар 
қуйидаги тартибда ташкил этилади: 
— устав капитали; 
— қўшилган капитал; 
— резерв капитали; 
— тақсимланмаган фойда; 
— хусусий капитал билан қопланмаган зарар. 
Корхонанинг устав капитали ўз маблағлар манбаининг асосини ташкил этади. 
Устав капитали таьсисчилар томонидан қўйилган пай тўловларини, аксияларининг 
номинал қийматини ўзида сақлайди. Унинг ҳисоби эса ҳукумат қарорлари ва 
таьсисчиларнинг йиганида қабул қилинган қарорлар асосида юритилиб борилади. 
Давлат ташкилотларида устав капитали давлат бюджети томонидан 
ажратилган мулкни кўрсатади. Мулкнинг келиши вақтига эса бу сумма устав 
капиталида кўрсатилади. 
Корхоналар амалда қўлланилаётган қонунларга кўра ҳар йили эришган 
фойдасидан резервлар ташкил этишлари мумкин. Унга ҳар йили уставда 
кўрсатилган тартибда маблағ чегирилиб борилади. 
Ташкил этилган фонд эса қуйидаги мақсадлар учун сарфланади: 
1. Кўрилган зарарларни қоплаш учун. 
2. Корхона ҳисобот йилида фойда олмаган бўлса имтиёзли аксиялар учун 
дивиденд бериш. 
3. Бошқа тўловларни амалга ошириш учун. 
Тақсимланмаган фойда — бу корхонанинг ҳисобида турган соф фойдасини 
кўрсатади. У ҳам хусусий капитал таркибига кирувчи энг асосий кўрсаткичлардан 
саналади. Лекин фаолият юритувчи корхоналар ҳар сафар ҳам фойда билан 
чиқмаслиги мумкин. Бу ҳолда унинг зарари хусусий капитал билан қопланмаган 

---

227 
зарар деб юритилади. Мазкур иккала қиймат ҳам 8710 — «Ҳисобот давридаги 
тақсимланмаган фойда (қопланмаган зарар)» ҳамда 8720 — «Жамғарилган фойда 
(қопланмаган зарар)» счётларида юритилиб, уларнинг фарқи ишоралари орқали 
аниқланиб олинади. 
Молиявий таҳлилни олиб боришда коеффицентлар усули энг илғор методлардан 
ҳисобланиб, бизнинг ўрганаётган мавзуимизни ҳам уларсиз тасаввур этиб 
бўлмайди.