Збекистон республикаси олий ва р та махсус таъ лим вазирлиги


^; ; ;  :: ^-ли  кузатилади. '. Биринчи тмббий ёрдам



Download 5,17 Mb.
Pdf ko'rish
bet34/129
Sana06.06.2022
Hajmi5,17 Mb.
#640671
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   129
Bog'liq
Tibbiy bilim asoslari A.Abilpayziyev 2012 (1)

11
^; ; ; 
:: ^-ли 
кузатилади.
'. Биринчи тмббий ёрдам. 
Тиббий ёрдам курсатиш. Аввало, Ье;^орни 
кй'роватга кулай вазиятда ётк,изиш ватанасини к,исиб турган кийимларининг 
тугм аларини бy.uJaтиш, хонага етарлича соф х,аво кири б туриш ини 
таъминлаш зарУр. Бошига муз Ъолинган халтачанй к,уйиш ёки совук, сувга 
хулланган матони босиш, оёку
1
арига грелка куйиш лозйм. Беморга мутлако 
осойишта шароит яратиш, юта оладиган булса, тинчлантирадиган воситалар 
бериш ке р а к (валериа на на с то й ка с и , б ром ид л ар, к,он б о си м и н и
пасайтирадиган воситалар-дибазол, папаверин) нафас олишни кузатиб 
бориш, тилни оркага кетиб флишини олдини Оладиган чорапарни куриш, 
огиз бушлирини шйлимшик, ва кусук, массаларидан тозалаш керак.
Врач беморни транспортда олиб юриш туррисида 5Сулоса чик,аргандан 
кейингина, карова!тдан-кароватга кучириш ва касалхонага транспортда 
олиб бориш мумкин.
Э П И Л Е П С И Я
Э пилепсия сузи юнонча булиб, «бирдан йикилиб тушиш» деган маънони 
билдиради. Эпилепсия, яъни куёнчик; касаллиги сурункасига давом этиб 
борадиган дард булиб, узига хос талваса тутканок^ари булиб туриши ва 
бемор шахсиятининг х,арактерли тарзда узгариб к,олиши билан утади.
Бу к а с а л л и к н и н г э т и о л о ги я с и у з и л -к е с и л аник,л анган эм а с. 
Эпилепсиянинг келиб чик,ишида ирсий омиллар, х;омиланинг она к,орнида 
нотурри р и во ж л а ни ш и , тугрук, вак,тидаги а сф и кси я (бурилиш ) ва 
шикастланишлар сабабчи булади.
Эпилепсия тутк,анори х,авосиз хонада утирганда, чарчаганда, уйкусизлик 
окибатида, х,аяжонланганда, кУРККанда тусатдан бошланади. Эпилепсия 
тутканори одатда кандай булмасин бирор ташки сабабсиз, тусатдан 
бошланади. Бемор узидан кетиб колиб, йикилиб тушади. Йикилиб 
туш иш ининг сабаби шуки, мускулларнинг х,аммаси кескин аниктаранглик 
х,олатига келади. Тонус кучайиб барча мускулларда кискариш баробар 
бошланмайдиган булгани учун бемор купинча олди ва бир ён томонга, 
оркасига йикилиб тушади. Йикилаётган пайтида баъзан каттик бакиради.
Тоник талвасалар узига хос булади, мускуллари кескин таранглашиб, 
Кул 
ва оёклар тортилади, гавда мускуллари х,ам таранглашган 
булади. 
20-40 секунддан кейин то ни к талвасалар клбник талвасалар билан 
алмашинади, бу кул^оёк мускулларининг ритмик тарзда кискариб ва 
бушашиб туриши билан ифодаланади. Беморнинг юзи окариб кетади, 
сунгра кукимтир тусга киради. Куз корачиклари кенгаяди, ёругликка 
реакция бермайди. Пай рефлексларини х,осил килиб булмайди. Орзидан 
купи к'чика д и , тили ёки лунжининг ички юзасини жарох,атлаб олгани 
учун бу купик кон аралаш б^лаДи. Аксари одам, райри-ихтиёрий суратда 
пешоб ажратиб 
К У Я Д и . 
Гох,о ичи утади.
Клоникталвасалардан кейин мускуллар бушаша бошлайди. Беморнинг
49


ЭС-Х.УШИ кир а р л и-чика р л и булиб туради ва купинча ухлаб цолади. 
Тутк,анокнинг х,аммаси купи билан 2-3 минут давом этади. Тутк;анок
7 1
ар 
кундузи х,ам, тунда, уйк,у вак,тида х,ам тутиб колади. Тутканоклар х,ар хил 
вактни оралаб х,ар куни, х,афтасига, ойига бир марта ва бундан х,ам купрок 
вакт оралаб тутиб туради. Баъзан тутканоклар бир неча соат давомида 
тухтамасдан кетма-кет тутаверади. Тутканоклар орасида шу кадар кам 
вакт утадики, беморлар эс-х,уши узига келиш ига улгура олмай колади. 
Эпилепсия х,олати деб шунга айтилади.
Эпилепсия х,олатида шошилинч чоралар куриш керак булади, чунки у 
улимга олиб бориш и мумкин. Баъзи бем орлар тутка н о к тутиш ини 
олдиндан бил иш ад и, У л а р н и нг ахволи у з га р и б ум ум ан, д а р м о н и
курийди, кайфи-рух,ияти ёмонлашиб колади. Тутканокни анча олдиндан 
келадЕ^ган даракчилари деб шулар айтилади. Купчилик беморларда 
ту тка н о г ¡ар бир неча се кун д давом э та д и га н аура (ш абада) дан 
бошланади. Бунда бемор турли сезгилар сезади. У терга ботади, ранги 
окариб ёки кизариб кетади, огиз бушлигида 
к У Р У К л и к
сезади. Баданида 
чумолилар урмалаб кетаётгандек, увиш иб колгандек булиб туюлади.
Тутканок бошланишидан олдин беморлар кузига равшан ёруглик 
доглари, ёнгин шуълалари куриниши, кУ-погига кунгирок овози, шовкин- 
сурон, бакирик-чакирикдар эшитилиши, димогига кУ-панса х,ид, галати 
маза таъмлар ураётгандек булиб туйилиши мумкин,
Ю корида тасвирлаб утилган катта тутканоклардан ташкари, кичик 
тутканоклар х,ам учрайди. Кичик тутканок одатда бир неча секунддан ортик 
давом этмайди. Айни вактда бемор йикилиб тушмайди, уларга катта 
тутканокда булганидек талваса тутмайди. Улар бир лах,за маълум х,олатда 
гуё котиб колгандек булади. Юзи окариб кетади. Айрим мускул гурухдари 
учиб туриши мумкин.
«Абсанс» узбекчага таржима килганда «йуклик, уздан кетиб колиш» 
деган маънони билдиради. Бемор киска вактда ( бир неча секунд) узини 
билмай колади. Масалан, бирор иш ёки сух,бат вах,тида бемор гуё котиб 
колади, кузи бир нуктага кадалиб туради, кейин эса у бошлаган ишни 
давом эттираверади. Бундай х,олатларни бем орларнинг узи одатда 
сезмайди, атрофдагилар х,ам буни пайкашмайди.
Биринч<и ™ б б и й ё р д а м . Бемор хуруж нин г бouJидaн охиригача 
ёрдамга мух,тож булади. Бемор кулай ж ойга ёткизилади, тезда кисиб 
турган кийимлари бушатилиб, купик нафас й^лига кетиб колмаслиги 
учун бошини ён томонга килиб куйилади. Тили оркага кетиб колишиниш 
олдини олиш учун беморнинг огзига каттик нарба (кошик, кичкина пахта, 
мато) тикиб куйилади ва тили ушлаб турилади, Тортишиб турган оёк 
кулларни ш ика стл а н иш д а н саклаш учун мах,кам б о си б тур илади. 
Э п ил е пти к ту т ка н о к вактида бем ор олдида ш овкин кутариш , уни 
силкилаш, ю зига сув сепиш, буркига новшадил спиртини х,идлатиш, 
сунъий нафас бериш ва юрагини ёпик массаж килиш мумкин эмас.
Талваса утиб, бемор х;ушига келгандан кейин ухлаб колади. У уйгонгач, 
булиб утган вокеаларни эслай олмайди шу сабабдан эслатиш ман килинади
50


ва албатта асаб-рух, касалликлари шифокорларги мурожаат к,илинади. 
Тутк,анок,-кучада руй берган такдирдах,уруж тугагандан сунг беморни уйига 
ёки даволаш муассасасига олиб бориш керак. Д ори моддаларидан 
талвасага к,арши таъсир курсатадиган препаратлардан ишлатилади.
ЗА)СДРЛОВЧИ М О Д Д А Л А Р Д А Н ЗА Х А Р ЛА Н И Ш
А Л К О Г О Л Л И И Ч И М Л И К Л А Р Д А Н ЗА Х А Р ЛА Н И Ш
Айрим кишиларнинг соглом турмуш тарзига амал к,илмай, алкоголли 
ичимликлар истеъмолига берилиш и огир окибатларга олиб келиши 
х,аммага маълум, чунки алкогол (этил спирти) марказий асаб тизимига 
таъсир этиб, дастлаб уни кузгатади, сунгра унинг фаолиятини сусайтиради. 
Алкогол куп микдорда ичилганда одамда зах,арланиш юз беради. Айник,са, 
к,онунга гилоф равишда технологиялари бузилган х,олатда тайёрланган 
к,улбола спиртли ичимликлар, суррогктлар (арок,, коньяк, пиво, вино, самогон 
кабилар)нинг озгина микдори х,ам улимга дучор к,иладиган зах,арланишни 
келтириб чикариши мумкин. Этил спиртининг улдирадиган дозаси тана 
огирлигининг х,ар 1 килограммига 6 г ни ташкил этади.
Алкогол куп микдорда истеъмол килинганда мастлик пайдо булади. 
М астликнинг енгил, уртача ва огир даражалари фарк, к,илинади. Енгил 
мастливда одамда хушчакчак,лик, кайфи чок,лик (эйфория) кайфияти 
кузатилади, узини идора к,ила олади,
Уртача дараж адаги м астликда одам гандираклайди, узини тута 
олмайди, хурсанд чил ик ва х,афа булиш, бак,ириш кайф ияти билан 
алмашиниб туради, гаплари узук-юлук; булиб, куп гапиради.
О гир мастликда, одамнинг ах,воли огирлашади, эс-х,уши кирарли- 
чик,арли булади, нафас олиши юзаки, сийрак, пульси тез, юрак уришлари 
сусаяди, атрофдагилар билан мулоцот узилади, рефлекслар йук,олади, 
беихтиёр бушалади, к,усиш, уйкуга кетиш содир булади. Зах,арланиш 
таъсирида уйк,у бех,ушликка ва кома х,олатига утади. Нафас маркази 
ф алаж ланиш и ок,ибатида улим руй б е р и ш и м ум ки н. А л ко го л д а н 
зах,арланиш инсон х,аёти учун жуда хавфлидир,
Бир»
1
нчи ти б б и й ёрдагл. Беморни тезда тоза х,авога олиб чик,иш ёки 
хона деразаларини очиш керак, Б ем орнинг бош ини баланд килиб 
ётКйзиб куйилади, кисиб турган кийимлари бушатилади, бошига совук 
компресс куйилади. Юзини куйдириб куймаслик учун эх,тиётлик билан 
бем орга новш адил с п и р ти н и н г бугларини х,идлатиш зарур. Бемор 
х;ушйда булса,' илик сув ичирилади ва курсаткич барм ок билан тил 
и л д изига босиб, реф лектор равиш да кустирилади. Б ем орга кофе 
ичирилади. О гир х,олларда беморга сунъий нафас берилади ва юрак 
ёпик массаж килинади. Бемор зудлик билан касалхонага етказилади.
З А Х А Р Л И Х А Ш А Р О Т Л А Р В А И Л О Н Л А Р Ч А К И Ш И Д А Н
З А Х А Р Л А Н И Ш
Одамни ари, коракурт, чаён каби зах,арли х,ашаротлар ва зах,арли 
илонлар (кобра, эфа, кора илон, кузойнакли илон кабилар)нинг чакиши 
туфайли х,аёт учун ута хавфли булган х,олатлар келиб чикади. Айникса, 
одамни зах,арли илон чакканда унга зудлик билан тиббий ёрдам

Download 5,17 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   129




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish