|
Ҳиссий ҳолатлар
|
Жадаллиги
|
Ҳолатнинг қачон қандай холатда нима учун юзага келиши
|
0 1 2 3 4
|
Юқори тасирчанлик
|
|
|
Қўзғалунчанлик
|
|
|
Итиқлик
|
|
|
Қўрқоқлик
|
|
|
Йиғлоқилик
|
|
|
Ёвузлик
|
|
|
Қувноқлик
|
|
|
Тобелик
|
|
|
Рашқ қилиши
|
|
|
Хафа бўлиш
|
|
|
Ўжарлик
|
|
|
Шавқатсизлик
|
|
|
Мулойимлик
|
|
|
Ҳамдардлик
|
|
|
Шубҳаланиш
|
|
|
Қахр-ғазаб
|
|
|
Сабрсизлик
|
|
|
Бунда 0- йўқ, 1- озгина, 2- ўртача 3- жуда кўп, 4- жуда ҳам кўп баллари билан баҳоланди ва ҳолатларини қачон, қандай, қаерга, нима учун юзага келишини изоҳлаш таклиф этилди.
Бутун ээтиборини “Оиланг расмини чиз” , “Оилангдаги ҳаётингни чиз” расмлари ва суҳбати натижасида оилада жанжал бўлиб турадиган оилалардаги, болаларнинг натижаларига эътиборни қаратдик ва бошқа билан болаларнинг натижалари билан солиштирдик.
Болада эмоционалликнинг намоён бўлишини баҳолаш шкаласи бўйича натижалар.
Оиласида ҳамжиҳатлик бўлган болаларнинг кўрсаткичлари (фоиз ҳисобига)
2-жадвал
Хиссий холатлар
|
Жадаллиги
|
0
|
1
|
2
|
3
|
4
|
Юқори тасирчанлик
|
41;6
|
50.4
|
8.4
|
--
|
--
|
Қўзғалунчанлик
|
41.6
|
50
|
8.4
|
--
|
--
|
Интиқлик
|
25
|
41.6
|
16.6
|
16.6
|
--
|
Қўрқоқлик
|
16.6
|
33.3
|
33.3
|
16.8
|
--
|
Йиғлоқилик
|
66.6
|
25
|
8.4
|
--
|
--
|
Ёвузлик
|
83.6
|
16.7
|
--
|
--
|
--
|
Қувноқлик
|
16.7
|
33.3
|
41.6
|
8.4
|
--
|
Тобелик
|
8.4
|
41.6
|
41.6
|
8.4
|
--
|
Рашқ қилиш
|
16.7
|
50
|
25
|
8.4
|
--
|
Хафа бўлиш
|
8.4
|
50
|
25
|
16.7
|
--
|
Ўжарлик
|
25
|
58.3
|
16.7
|
--
|
--
|
Шавқатсизлик
|
91.6
|
8.4
|
--
|
--
|
--
|
Мулойимлик
|
16.7
|
16.7
|
58.3
|
8.4
|
--
|
Ҳамдардлик
|
-
|
16.7
|
58.3
|
16.7
|
8.4
|
Шубҳаланиш
|
91.6
|
8.4
|
--
|
--
|
--
|
Қаҳр-ғазаб
|
58.3
|
2.5
|
16.7
|
--
|
--
|
Сабрсизлик
|
8.4
|
50
|
33.3
|
8.4
|
--
|
Оиласида жанжал бўлиб турадиган болларнинг кўрсаткичлари.
( фоиз ҳисобида)
3-жадвал
Ҳиссий ҳолатлар
|
Жадаллиги
|
0
|
1
|
2
|
3
|
4
|
Юқори тасирчанлик
|
16.7
|
16.7
|
41.6
|
25
|
--
|
Қўзғалунчанлик
|
8.4
|
50
|
25
|
16.7
|
--
|
Интиқлик
|
16.7
|
41.6
|
25
|
16.7
|
--
|
Қўрқоқлик
|
8.4
|
25
|
41.6
|
16.7
|
8.4
|
Йиғлоқилик
|
8.3
|
--
|
25
|
8.4
|
8.4
|
Ёвузлик
|
33.3
|
25
|
25
|
16.7
|
--
|
Қувноқлик
|
41.6
|
33.3
|
25
|
--
|
--
|
Тобелик
|
8.4
|
41.6
|
41.6
|
8.4
|
--
|
Рашқ кекиши
|
8.4
|
50
|
25
|
16.7
|
--
|
Хафа бўлиш
|
8.4
|
25
|
50
|
16.7
|
--
|
Ўжарлик
|
16.7
|
8.4
|
58.3
|
16.7
|
--
|
Шавқатсизлик
|
8.4
|
8.4
|
66.6
|
16.7
|
--
|
Мулойимлик
|
25
|
25
|
50
|
--
|
--
|
Ҳамдардлик
|
--
|
25
|
50
|
8.4
|
8.4
|
Шубҳаланиш
|
25
|
50
|
25
|
--
|
--
|
Қаҳр-ғазаб
|
8.4
|
41.6
|
33.3
|
16.7
|
--
|
Сабрсизлик
|
8.4
|
50
|
33.3
|
8.4
|
--
|
Ушбу натижалардан кўриниб турибдики, оилалларда жанжалларнинг мунтазам ёки кўп ҳолларда бўлиб туриши болада юқори таъсирчанлик, қўзғалувчанлик, қўрқоқлик, ёвузлик, шавқатсизлик, шубҳаланиш, қаҳр- ғазаб каби ҳиссий ҳолатларнинг ортишига олиб келган. Чунки оиласи ҳамжиҳат ва жанжаллар бўлиб турадиган оилаларда таркиб топаётган болаларнинг инжиқлик, йиғлоқилик, тобелик, рашқ қилиш, ҳамдардлик, сабрсизлик каби ҳиссий ҳолатлардаги фарқ сезилмасада, таъсирчанлик, қўзғалувчанлик, ёвузлик, ўжарлик, шавқатсизлик, шубҳаланиш, қаҳр - ғазаб каби ҳиссий ҳолатлардаги фарқ сезиларли даржада юқори кўрсаткични кўрсатган.
Шуни таъкидлаш керакки, оиладаги жанжаллар айрим болалада қўрқоқлик, шубҳаланиш, хафа бўлиш ҳиссини ортишига олиб борса, айрим болаларда эса ёвузлик, шавқатсизлик, қаҳр -ғазаб ҳисларини ортиришга олиб келган. Ҳар иккала ҳолатда ҳам жанжалнинг бола эмоционал холатига салбий таъсир кўрсатиши намоён бўлмоқда.
Тадқиқотларимизнинг тўртинчи босқичида “оила ва ундаги ҳаётингни чиз” топшириғи ва “ Болада эмоционалликнинг намоён бўлишини баҳолаш” методикаси асосида оиласида жанжалларнинг бўлиб туриши аниқланган ва улар орасида эмоцияларни намоён бўлишини баҳолаш шкаласи бўйича салбий эмоционал ҳолатлари юқори кўрсаткичларни ифодалаган болалар ажратиб олинди.
Бу кўрсаткич 5 нафар болада ифодаланди.
Улар:
1. Мавлон
2. Беҳруз
3. Наргиза
4. Шоҳида
5. Наима
Сўнг бу билан ота оналарга И. Б. Дермоновнинг “Психик таранглик ва невротик тенденция белгиларини” аниқлаш методикасидан фойдаланиб сўровнома ўтказилди.
Психик танглик ва невротик тенденция белгиларини аниқлаш бўйича саволнома. 4-жадвал
Н
|
Холатлар
|
Ҳа
|
Йўқ
|
1
|
Тирноқларини тишлайдими?
|
|
|
2
|
Бармоғини сўрадими?
|
|
|
3
|
Иштахаси йўқми?
|
|
|
4
|
Овқат танлайдими?
|
|
|
5
|
Секин қийинчилик билан ухлайдими?
|
|
|
6
|
Тинч ухлайдими?
|
|
|
7
|
Тетик ва мамнунлик билан уйғонадими?
|
|
|
8
|
Бош оғриғидан шикоят қиладими?
|
|
|
9
|
Қорин қисмидаги оғриғдан шикоят қиладими?
|
|
|
10
|
Тез -тез қайт қилиб турадими?
|
|
|
11
|
Боши тез -тез айланиб турадими?
|
|
|
12
|
Дудуқланиб қоладими?
|
|
|
13
|
Керагидан ортиқ терлайдими?
|
|
|
14
|
Қизариб оқариб кетадими?
|
|
|
15
|
Тез чўчийдими?(қўрқадими)
|
|
|
16
|
Хасталанганда, изтироб чекканда доим қалтирайдими?
|
|
|
17
|
Тез -тез йиғлайдими?
|
|
|
18
|
Кўзини тез юмиб очадими?
|
|
|
19
|
Қўл, елка билан силтаб ташлайдими?
|
|
|
20
|
Сийдик тута олмайдими? (кечаси ёки кундузи)
|
|
|
21
|
Орқа пешобини тута олмай қоладими? (кечаси ёки кундузи)
|
|
|
22
|
Ёвузлик белгилари бўлиб турадими?
|
|
|
23
|
Тананинг бирор қисмини доим ўйнайдими?
|
|
|
24
|
Бола соғлиғидан ташвишланадими?
|
|
|
25
|
Доимо истак ва бирор нималарни сертакаллуфлик билан қилиб турадими?
|
|
|
26
|
Орзу қилишлари фикри йироқда бўлиб турадими?
|
|
|
27
|
Бирор нимага диққат эътиборини қаратмайдими?
|
|
|
28
|
Ташвишлари борми қандай?
|
|
|
29
|
Жуда ҳам безовтами?
|
|
|
30
|
Доим сокин бўлишга ҳаракат қиладими?
|
|
|
31
|
Қоронғуликдан қўрқадими?
|
|
|
32
|
Доим фантастиc нарсаларни кўрадими?
|
|
|
33
|
Ёлғизликдан қўрқадими?
|
|
|
34
|
Хайвонлардан қўрқадими? Қайсиларидан?
|
|
|
35
|
Бегона кишилардан қўрқадими?
|
|
|
36
|
Шовқиндан қўрқадими?
|
|
|
37
|
Муваффақиясизликдан қўрқадими?
|
|
|
38
|
Уялиш, айбдорлик, шармандалик ҳислари бўлиб турадими?
|
|
|
39
|
Тўлақон эмаслик ҳиссини бошдан кечирадими?
|
|
|
Ҳар бир жавобни мавжудлигига қараб “-” “+” ишора қўйиб чиқилади.
Оиласида жанжаллар бўлиб турадиган болаларнинг психик таранглик ва невротик тенденция белгиларини аниқлаш бўйича кўрсткичлари.
5-жадвал
Do'stlaringiz bilan baham: |
