|
17-ilova
Byudjetlashtirishning tanqidiga oid fikrlar
№ Byudjetlashtirishga oid
tanqidning nomi
Tanqidiy fikrlarning tavsifi
283
1.
Byudjet
tuzish
va
umumlashtirish ko‗p vaqt
talab qiluvchi va ko‗p
xarajat
talab
qiluvchi
jarayon ekanligi
Ko‗pgina korxonalarda byud-jetlashtirish jarayoniga
mene-jerlarni deyarli 20-30% ish vaqti ketadi. 2003
yilda byudjetlashtirishga deyarli yarim yil vaqt ketgan
bo‗lsa, 2007 yilga kelib, mazkur jarayon 2 oy vaqtni
olmoqda.
Demak,
byudjetlashtirish
soha-sida
rivojlanish juda tez ketmoqda, chunki o‗tgan 4 yil
ichida byudjet tuzish jarayoniga anchagina qisqardi.
Shu bilan birga ko‗pgina xalqaro kompaniyalar har yili
byudjetlashtirish jarayonini tezlashtirish maqsadida
kom-p'yuter dasturlarini takomil-lashtirishga taxminan
1 million dollar sarflamoqda
2.
Byudjetlashtirishni
korxonalar
tomonidan
qarorlar
qabul
qilish
bo‗yicha
moslashuv-
chanlikka xalaqit beruvchi
byurokratik
to‗siqqa
aylanganligi
Byudjetlarni oshirib bajarish uchun hech qanaqa
rag‗bat
bo‗lmaydi
va
byudjetlashtirish
doimo
takomillashtirish hamda rivojlanishga to‗siq sifatida
xizmat qilmoqda. Byudjet ko‗rsatkichlarini bajarishga
e'tibor qaratiladi, korxona salohiyatini oshirish esa
e'tibordan chetda qoladi.
Birinchidan, byudjet motiva-siyaga qarshi vosita
sifatida ishlamoqda, ikkinchidan, xodimlar haqiqiy
byudjet ko‗rsatkichlarini soxtalashtir-moqda. Mazkur
muammolarni
hal
etish
uchun
korxonalar
moslashuvchan byudjetlardan foydalanishi lozim
3.
Byudjetlarni
korxona
strategiyasiga
yo‗naltirilmaganligi
Ko‗pgina
buxgalterlarning
ta'kidlashicha,
ular
korxonani strategik rivojlantirishga emas, balki joriy yil
foydasiga katta ahamiyat berilishi tufayli strategik
jihatdan
fikrlash-mayapti.
Byudjetlar,
odatda
kompaniya doirasida ishlab chiqiladi va iste'molchilarni
qondirish hamda qiymat yaratishga yo‗naltirilmagan
4.
Byudjetlarni
uni
tayyorlashga
ketadigan
O‗tkazilgan tadqiqotga ko‗ra, byudjet tuzish uchun
moliya bo‗limi tomonidan sarflanadigan vaqtni
284
vaqt
nuqtai
nazaridan
korxonalar uchun katta
ahamiyatga ega emasligi
yarmidan ko‗pi ma'lumotlarni umum-lashtirishga
ketadi, tahlil uchun esa faqatgina 27 % vaqt sarf-lanadi.
Byudjetlar odatda o‗ta byurokratlashgan va unda asosiy
e'tibor ko‗pincha kom-paniya qiymatini oshirish
to‗g‗risida ijodiy (kreativ) fikrlashga emas, balki
byudjet shakllarini to‗ldirishga qarati-ladi
5.
Byudjetlashtirishning
asosiy
maqsadi
kompaniya
qiymatini
oshirish
bo‗yicha
rezervlarni izlash emas,
balki
faqatgina
xarajatlarni
qisqartirishdan
iborat
bo‗lib qolayotganligi
Tadqiqotlarning ko‗rsatishi-cha, faqatgina 27 %
kompa-niyalar byudjetlashtirish bilan strategiyasini
muvofiqlashti-radi, 22% i tuzatish kiritilgan xarakatlar
rejasini qamrovchi prognozlarga ega xolos. Undan
tashqari, byudjetlar kelajakdagi pul oqimlari va
aksionerlik
qiymatining
muhim
dvigateli
hisoblanayotgan nomoddiy aktivlarni o‗lchay olmayapti
va ularning o‗sishiga hatto to‗sqinlik ham qilmoqda
6. Byudjetlashtirishni ijodiy
va
nostandart
yondashuvlarni
rag‗batlantirmasligi
Byudjetlar korxonadagi ierar-xik aloqa va nazoratni
mustah-kamlaydi.
Odatda
yuqori
pog‗onadagi
menejerlar
tomo-nidan
belgilab
beriladigan
kompaniyani faoliyat ko‗rsa-tish sharoiti byudjetlarda
qat'iy belgilab qo‗yiladi. Byudjet-lashtirish jarayoni
xodimlarni nazorat qilish bilan chegara-lanib, ijodiy va
nostandart yon-dashuvlarni rag‗batlantira olmayapti va
mazkur sharoit-larga rioya qilish mexanizmi-nigina
qamrab olyapti
7.
Byudjetlashtirish
kompaniyani boshqarishni
yangi tarmoqli tashkiliy
tuzilmalarini
rag‗batlantirmasligi
Borgan sari ko‗pgina kompaniyalar o‗z faoliyatini
markazlashmagan tizimga o‗tkazmoqda va o‗zini
bozordagi raqobat sohasidagi ustunligini oshirish uchun
ittifoqlar, qo‗shma korxonalar tashkil qilishmoqda.
Asosida markazlashtirilgan boshqaruv tamoyillari
yotadigan byud-jetlashtirish
mazkur tuzilma-larni
285
boshqarishni past sama-rali vositasiga aylanib qol-
moqda
8.
Menejerlar
tomonidan
byud-jetlar
tuzishda
majburiyatlarini
kamaytirish va shaxsiy
manfatlarini
ko‗paytirishga
harakat
qilinishi
Bu holat byudjet natijalari xodimlar yoki bir guruh
xodimlar guruhini rag‗batlan-tirish bilan bog‗liq
bo‗lganda ayniqsa yaqqol namoyon bo‗ladi. Bunday
xatti-harakat korxonada yuz bersa va keng tarqalsa, u
holda korxonani rivojlantirishga bo‗lgan intilish
butunlay yo‗qoladi
9.
Byudjetlarning
yangilanish darajasining
pastligi
Byudjetlar ayniqsa, yillik byudjetlar kam hollardagina
yangilanadi. Byudjetlar bir yilga tuziladi va ko‗pincha
birinchi oyning oxiridayoq eskirib qolsada mazkur
muddat ichida odatda o‗zgartirilmaydi
10. Byudjetlarni
unchalik
asoslanmagan taxmin va
farazlarga asoslanishi
Ko‗pincha an'anaviy byud-jetlar cheklangan asosga
ega bo‗lgan farazlarni o‗zida qamrab oladi. Byudjet
ishlab chiquvchilar tasdiqlangan byudjetlarni bajarish
tartibini e'tibordan chetda qoldiradi. Agar farazlar
noto‗g‗ri bo‗lsa, u holda yuz berishi mumkin bo‗lgan
chetlanishlar tahlili chegaralangan bo‗ladi. Kompa-niya
rahbariyati ham mazkur jarayonga byudjetlarni ma'lum
foizlarga
ixtiyoriy
ravishda
kamaytirish
yoki
ko‗paytirish orqali ko‗maklashadi
11. Byudjetlar
tomonidan
korxona
ichidagi
to‗siqlarning
mustah-
kamlanishi
Byudjetlar bilim va ma'lu-motlarni erkin almashishiga
yordamlashish o‗rniga korxona ichidagi to‗siqlarni
mustah-kamlamoqda.
Hamma
o‗zini
maqsadiga
erishishga harakat qilishi tufayli sinergetik samarani
yaratish uchun hamkorlik qilish bo‗yicha hech qanday
manfaat, rag‗bat bo‗lmaydi
286
12. An'anaviy
byudjetlashtirishni
xodimlarda o‗ziga yetarli
baho
berilmayotganligi
hissini uyg‗otishi
Byudjetlashtirish odatda xo-dimlarga ko‗paytirilishi
kerak
bo‗lgan
aktivlar
sifatida
emas,
balki
kamaytirilishi kerak bo‗l-gan xarajatlar sifatida qaraydi.
Undan tashqari, byudjetdan voz kechish ―erkinlik va
mus-taqillikni
qadrlaydigan‖ yuqori malakali
menejerlarni jalb qilishga olib kelishi mumkin degan
fikrlar ham mavjud.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
