Ўзбекистон республикаси ќишлоќ ва сув хўжалиги вазирлиги

 
16-ilova 
Byudjetlashtirish jarayoni tahlilining tavsifi 
T/r 
Tahlil metodlari 
Tavsifi 
1. 
Gorizontal tahlil 
Mazkur tahlil metodi muammoli byudjet moddalarini 
aniqlash va dast-labki xulosalarni tayyorlash maqsa-dida 
haqiqiy 
ma'lumotlarni 
byudjet 
ko‗rsatkichlaridan 
chetlanishlarini hisoblash imkonini beradi. Bu metod 
chetlanishlar tahlilining birinchi bosqichida qo‗llaniladi 
2. 
Vertikal tahlil 
Ushbu metodni mazmuni ko‗rsat-kichlarni hisobotdagi 
jami summadagi ulushi hisobi ularning mazkur miqdorlarga 
ta'siri darajasini aniqlash maqsadida byudjet va hisobot 
ustuni uchun amalga oshirishdan iboratdir. Ushbu metod 
chetlanishlarni gorizontal tahlili va har bir chetlanishni 
umumiy chetlanishdagi ulushi tahlili bilan to‗ldirilishi 
mumkin 
3. 
Trend tahlili 
Mazkur tahlil byudjet bajarilishidagi o‗zgarishlar 
tendensiyasini aniqlash maqsadida bir necha yillar davridagi 
byudjet bajarilishi darajasini taqqoslash shaklida amalga 
oshiriladi 
4. 
Omilli tahlil 
Mazkur tahlil alohida bir omillar (sabablar)ni haqiqiy 

---

282 
ko‗rsatkichlarning byudjet ko‗rsatkichlaridan chetlanishi-ga 
ta'siri darajasini aniqlash orqali amalga oshiriladi 
5. 
Ranjirlash tahlili 
Ushbu metod byudjet bajarilishi darajasini mansub 
bo‗lgan korxona bo‗linmasi (mas'uliyat markazlari, biznes 
birliklari, shu'balari) bilan taqqoslashga asoslangan. Maqsad 
ular-ning ichidan ko‗p daromad keltirayot-gani, ko‗p xarajat 
talab qilayotgani va ko‗proq zararga ishlayotganlarini aniq-
lashdan iboratdir 
6. 
Istiqbolli tahlil 
Perspektiv tahlilning maqsadi – kor-xona o‗z maqsadiga 
erishish darajasini nazorat qiluvchi ko‗rsatkichlar bo‗yi-cha 
prognoz chetlanishlarni hisoblash va ularni yuzaga kelish 
sabablarini oldindan tegishli tuzatish tadbirlarini ko‗rish 
maqsadida aniqlashdan iborat-dir 
7. 
Imitasion 
modellashtirish 
(―What-if‖ ―Nima 
bo‗ladi agar....?‖ 
tahlili 
Mazkur metod muhim parametrni o‗zgarish darajasini 
boshqa parametrlar bo‗yicha reja bajarilishi darajasi o‗z-
garganda ―Nima bo‗ladi, agar.........?‖ tamoyili bo‗yicha 
aniqlash imkoniya-tini beradi. Masalan, korxonani sotish 
hajmi bo‗yicha rejasi bajarilishining turli variantlarida 
olinmay qolingan (yoki rejadan ortiq olingan) foyda 
miqdorini aniqlash imkoniyatini yaratadi.