Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тошкент давлат аграр университети

5. Натижаларни таҳлил қилиш ва таққослаш. Экспе-
риментал ва назарий тадқиқот натижаларини ўзаро таққослаш 
оқибатида илгари сурилган ишчи гепотезасини якуний тасдиқ-
лашга, улардан келиб чиқадиган оқибатларни изоҳлашга ёки 
гипотеза турини бирмунча ўзгартириш кераклиги маълум бўлади. 
Кам ҳолатда гипотеза ўзгартиришга қаратилган тескари натижа 
олинади. 
6. Якуний хулосалар. Бу босқичда тадқиқотларга якун 
қилинади, яъни олинган натижалар ва уларнинг қўйилган мақсадга 
мослиги изоҳланади. Тоза назарий тадқиқот ишлари учун ушбу 
босқич якуний ҳисобланади. Кўпчилик техник соҳадаги ишлар учун 
яна битта босқич мавжуд бу натижаларни ўзлаштириш босқичи. 
7. Натижаларни ўзлаштириш. Бу босқичда олинган 
натижаларни ишлаб чиқариш хўжаликлари ёки корхоналарига 
жорий қилишга тайёрлаш, технологик ёки конструкторлик 
принципларни амалга ошириш, бу босқичда тадқиқот муаллифлари 
иштирок этишлари, уларни инженерлик “охирига етказиш” 
ишларида иштирок қилишлари лозим. 
МУАММО 
МҚ 
Назарий тадқиқот 
Дастлабки 
гипотеза 
ҚЭ 
Гипоте- 
зани 
ўзгар- 
тириш 
ДА 

---

31
1–расм. Илмий тадқиқотнинг структураси: МҚ – илмий 
муаммони ўртача қўйиш; ДА – дастлабки ахборотларни 
тўплаш; ҚЭ – қидирув экспериментлари. 
Ҳар қандай илмий тадқиқот илмий муаммони ўртага қўймасдан 
бажарилмайди. Муаммо – бу ечилиши лозим бўлган ҳам назарий 
ҳам амалий масаладир. Бу тадқиқот қилиниши керак бўладиган 
масаладир. Муаммо – бу, тимсолан айтганимизда, биз унинг бирор 
томонини ҳали билмайдиган билим даражасидир. Муаммолар бўш 
жойда туғилмайди, улар илгари олинган натижалардан қад 
кўтаради. Муаммони тўғри қўйиш , тадқиқот мақсадини аниқлаш, 
муаммони олдинроқ бажарилган тадқиқот ёки билимлар манбаидан 
ажратиб олиш осон иш эмас. Шу билан бирга, одатда, мавжуд 
билимлар муаммони қўйишга етарли, лекин уни ечиш учун етарли 
бўлавермайди. Муаммони ечиш учун янги билимлар керак. Янги
билимларни янги тадқиқотлар беради. Шундай қилиб, ҳар қандай 
муаммо ўзаро чамбарчас боғланган иккита элементдан таркиб 
топган(2-расм):
а) бизга ҳали маълум бўлмаган билимларни объектив тарзда билиш; 
б) янги қонуниятларнинг мавжудлиги тўғрисида фараз қилиш.