Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тошкент давлат аграр университети

Назарий тадқиқотлардан мақсад – кузатилаётган ҳодиса-
ларни тўлароқ синтез қилиш, қабул қилинган ишчи гипотезасини 
аналитик тарзда янада кенгроқ ривожлантиришга, танланган илмий 
муаммонинг назариясини ишлаб чиқишга олиб келиши керак. Бу 
назария тадқиқот қилинаётган муаммога тегишли фактлар ва 
ходисаларни тушунтиришга қодир бўлиши керак. Бунда бош омил 
амалий мезонлар - тажриба ҳисобланади. 
1-расмда универсаллик даражасига эга техник илм соҳаларида 
қўлланиладиган асосий методлар туркуми тақдим этилган. 

---

34
Тадқиқот 
методларига 
аналогия 
ёки 
ўхшатишлик, 
моделлаштириш ва экспериментларни ҳам киритиш мумкин. 
Албатта ҳар бир тадқиқотда назарий қисм бўлиши шарт. 
Бунда тадқиқотчи кўп ҳолатларда моддий объектлар билан эмас, 
балки уларнинг абстрактациялари, уларнинг математик моделлари 
билан иш кўради. Бу қанчалик тадқиқотчилар учун қийин 
бўлмасин, 
математик 
аппаратсиз, 
тадқиқот 
ишларини 
математизациялашсиз бугунги кунда техник тараққиёт сари қадам 
ташлаб бўлмайди. 
Бунга мисол тариқасида тадқиқот объекти сифатида қуйида 
автомобил ғилдирагини тадқиқот қилиш жараёнидаги уни кетма-кет 
соддалаштириш (идеализациялаш) босқичларини таҳлил қиламиз. 
Тадқиқот объекти ва уни идеализациялаш (соддалаштириш) 
кетма-кетлиги 2-расмда кўрсатилган. 
Тадқиқот схемалари қуйидагидек ҳар хил бўлиши мумкин: 
a) Х
1
то У
1
б) Х
1
то У
i
 
в) Х
i
то
У
i
Техника соҳасида қўлланиладиган 
асосий тадқиқот методлари 
Таҳлил (тадқиқот объекти фикран таркибий қисмларга 
ажратиб ўрганилади);
Синтез (объект ёки қатор объектлар бошқа таркибий қисмлар 
билан уларгагина ҳос хусусиятларни ягона тизим сифатида 
ўрганиш. Бу метод мураккаб тизимларни уларнинг барча 
таркибий қисмлари ўрганилганидан сўнг тадқиқот қилиш 
билан тавсифланади); 

---

35