Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тошкент давлат аграр университети

Фаол ўзгартиргичлар
— бу механик ўлчанадиган қийматларни тўппа 
тўғри электрик сигналга ўзгартиради ва у тегишли равишда 
кучланиш ёки частота бўйича генерацияланади, шу боис, фаол 
ўзгартиргичлар махсус озиқлантиргичлардан фойдаланишни талаб 
этмайди. Пассив ўзгартиргичлар — бу механик ўлчанадиган қиймат 
(сиғим, қаршилик ва ҳ.к.) параметрларини ўзгартириб беришга 
ҳизмат қилади. Пассив ўзгартиргич ўзи учун махсус озиқлантириш 
манбаи билан жиҳозлашни талаб этади. 

---

242
Фаол (актив) ўзгартиргичлар (пьезоэлектрик, 
индуктив ўзгартигичлар, тахогенераторлар) 
Пассив ўзгартиргичлар (контактли реостатлар 
тензорезисторлар, сиғимли ўзгартиргичлар, 
электромагнитли ўзгартиргичлар) 
Фаол ўзгартиргичларга пъезоэлектр ва индукцион 
ўзгартиргичларни, шу жумладан, тахогенераторларни ҳам киритиш 
мумкин. Пассив ўзгартиргичларнинг энг кўп тарқалган турига 
резистивли ўзгартиргичларни киритиш мумкин: контакли 
реостатлар, тензорезисторлар, сиғимли ўзгартиргичлар ҳамда кўп 
сонли электромагнитли ўзгартиргичлар. Механик ёки ноэлектрик 
қийматларни ҳар хил томонларда ўзгартирувчи датчикларни қўллаб 
ўлчаш ишларини амалга ошириш мумкин. Датчикларга, улардан 
муайян шароитларда фойдаланишга қараб маълум техник-
иқтисодий талаблар қўйилади. Бу талабларга қуйидагилар киради:
-кириш ва чиқиш қийматларининг барқарорлиги. Ўлчаш сигнали 
ўртасидаги боғланишларнинг аниқлик даражаси ва бир хиллилиги 
мумкин қадар уларнинг чизиқлиги; 
-гисторезиси ўлчанадиган қиймат ўзгаришига бўлган юқори 
сезгирликлиги, яъни қийматнинг кирадиган қиймат ўзгаришига 
бўлган юқори сезгирликлиги, яъни қийматнинг кириш қийматларга 
нисбатининг кўпроқ бўлишлигини таъминлаш; 
-датчикнинг ўлчанадиган қийматга тескари таъсирини 
камайтириш қобилиятини таъминлаш; 
-вақт давомида ва ташқи муҳит шароитларининг ўзгаришида 
( ҳ а р ор а т, н а м л и к ва ҳ . к . ) д а т ч и к т а в с и ф н о м а с и н и н г 
барқарорлигини таъминлаш; 
-ташқи таъсирларга (механик тебраниш, кимёвий емирилиш 
ва ҳ.к.) датчикнинг турғунлигини таъминлаш.