Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тошкент давлат аграр университети

 
1-расм. Гаусс-Зайдел усулининг график кўриниши. 
Гаусс-Зайделл усулининг афзаллиги
— унинг тасвирбоплиги 
ва қидириш стратегиясининг оддийлиги ҳамда унинг юқори
даражада шовқинбардошлилиги ва сершовқинлик
жараёнларида ҳам ҳаракат йўналишини тўғри аниқлаш мумкин. 
Унинг асосий камчиликлари:
а) самарасизлиги, абсолют экстремум нуқтасини аниқроқ 
топиш учун ҳар бир омил бўйича ишчи қадамини (

) 
камайтиришга тўғри келади, бу эса ўз навбатида, тажрибалар 
сонини анча кўпайтириб юборади: бошқарилувчи муҳим омиллар 
сони ошган сари унинг самарадорлиги камайиб боради; 
б) баъзан дала шароитида бошқарилувчи омилларни бир 
меъёрда узоқ вақт давомида ушлаб туриш имконияти 
бўлавермайди, бу эса қисман экстремум ҳолатларни топишда 
қўшимча хатоликларга сабаб бўлади; 
в) агар садовий юза мураккаб шаклга эга бўлса, бу усул ёлғон 
жавоб бериши ҳам мумкин. Масалан, тадқиқотчи А
0
нуқтасида 
тўхтаб қолган пайтлари, чунки A
0
нуқтадан x
1
ва х
2
йўналиши 
бўйича ҳаракат қилиш садовий қийматни камайтириб юбориши 
мумкин. 2, 3 ва 4-расмларда тасодифий қидириш, симплекс ва 
градиент усулларининг график кўриниши келтирилган 
(оптимум майдони томон ҳаракат қилиш схемалари). 
Тасодифий қидириш усулининг (2-расм) афзаллиги
-
стратегиянинг оддийлиги, шовқинга бардошлиги, яъни шовқин 
даражаси анча баланд бўлишига қарамасдан, ҳаракат йўналишни 
тўғри аниқлаш мумкинлиги. Унинг камчилиги — оптимум 
майдонига тез кўтариш имкониятининг нисбатан пастлиги. 

---

225
2-расм. Тасодифий қидириш усулининг кўриниши: Л-ишчи 
кўтарилиш қадами; р-мўлжалдаги қадам узунлиги. 
Симплекс усулининг (3-расм) афзаллиги
— унинг бошқа 
усулларга нисбатан анча самарадорлилиги, ҳар бир қадамда фақат 
биттагина нуқтанинг қўшилишини ҳисоблаш ишларини қўлда 
бажариш мумкинлиги, акс садонинг сифатли чиқишлиги; қатор 
садовий объектни бирданига оптимизациялаш мумкинлиги. 
Камчилиги
- ўзгартирилувчи омилларнинг сифат кўрсаткичига 
нисбатан сон кўрсаткичларига эътибор кўпроқ берилиши, қидириш 
жараёнида симплекс ўлчамларини корректировка қилиб (такроран 
ўзгартириб) бўлмаслиги; хатолик қадам тезлиги садо 
функциясининг 
камайишига 
пропорционал 
тарзда 
ортиб 
боришлиги, бу каби салбий ҳолатнинг экстремум майдонига 
яқинлашган сари кўпроқ намоён бўлишлиги.