|
5-расм. Бокс-Уилсон ёки ЧШК усулининг кўриниши.
4. в
i
∆ x
i
кўпайтмаси ва бу кўпайтма максимал бўлган омил
ҳисобланади ва у базислик омил деб қабул қилинади, яъни:
0
)
max(
x
в
x
в
i
i
.
(1)
5. Базислик омил учун шохдам кўтарилишнинг қадами
танланади:
)
1
0
(
x
в
mk
. (2)
228
6. Қолган омиллар бўйича ҳам шахдам кўтарилиш қадамлари
аниқланади:
i
f
x
в
x
в
TK
f
fmk
/
(
. (3)
7.Ишчи ҳаракати амалга оширилади Л-чи нуқтасидаги /-чи
координатадан маълумки:
f
f
f
fTK
f
h
f
x
в
h
f
h
x
x
0
,
0
1
. (4)
(4) тенгламадаги «плюс» (+) ишораси максимумга қидиришни,
«минус» (-) ишораси эса минимумга қидиришни тасвирлайди.
8.Акс-садовий қийматни ўлчаш вақтида ҳар бир ишчи
нуқтасида қатор тажрибалар ўтказилиш мумкин. Ишчи йўнали-
шидаги қисман экстремумга эришишга ишора бўлиб,
бирорта нуқтадан сўнг акс садо қийматнинг камайиши хизмат
қилади.
9.Регрессия коэффициент баҳоси b
t
(i=l..n) статистик
аҳамиятга эга бўлмаган ҳолатда қидириш ишлари якунланади. Бу
оптимум зонасига етганидан далолат беради.
ЧШК усули юқоридаги усуллардан қайд қилинган барча
камчиликларни соқит этишга имкон беради.
Ҳозирги кунда ўсимликларни кимёвий усулда ҳимоя қилиш
машиналарнинг ишончлилигини ошириш масалаларига жиддий
эътибор бериб келинмоқда. Бу машиналар деҳқончилигимизда
ўсимликларни кимёвий ҳимоя қилиш, баргларни сунъий усулда
тўкиш (дефолиация қилишда) зараркунандаларга қарши
курашишда ҳам самарали фойдаланиб келинмоқда.
Республикамизнинг фермер хўжаликларида олиб борилган
кузатишларга ОВХ-28 эски п у р к а г и ч л а р и н и н г и ш д а н
ч и қ и ш и ҳ а қ и д а т ў п л а н г а н ахборотларнинг таҳлилига кўра,
улардаги энг паст ишончлиликка эга бўлган узелларга: насос,
вентилятор ва пуркаш ишчи қурилмасини ҳаракатлантириш
механизмлари эканлигини кўрсатади. Насос деталларидаги
бузилишлар асосан 11 ва 111 гуруҳ мураккаблилигига
мансублиги маълум бўлди. Плунжер насосларидаги суюклик
босим 2,1 МПа (21 атм) етганда ишчи қурилмадаги босим 10
мартоба камлиги кузатилган. Илгарилари ишчи қурилмси ва
гидроаралаштиргич орқали ўтувчи ишчи суюқликлар
босимларининг циклик тарзда ўзгаришини ўрганиш муҳим
229
аҳамиятга эга эди. Пуркагичларнинг параметрларини
оптимизация қилишда статистик усулларидан фойдаланилган
тажрибани режалаштириш усулини қўллаш техник воситалар
билан биргаликда тадқиқот ишларига сарфланаётган вақтни ҳам
анча тежашга имкон бериши маълум бўлди.
Келинг, оптимизация қилинувчи жараённинг (садовий
функциянинг) параметри «У» бўлсин дейлик, у ҳолда:
У =
(х
1
,х
2
,...,х
к
),
(
5
)
бу ерда x
1
, x
2
, …, x
k
- ўзаро алоқадорлиги бўлмаган
ўзгарувчилар ёки омиллар (аргументлар).
Юқорида таъкидлангандек, x
1
, x
2
, …, x
k
омилларига координатали
кўп омилли дейилиб, ҳосил қилинган садовий функциянинг
геометрик тасвирига эса — садовий юза дейилади. Тадқиқот жараёни
механизми тўла аниқ бўлмаган ҳолатда садовий функциянинг
аналитик кўриниши ҳам тўлиқ маълум бўлмайди. Шу боисдан, уни
қуйидаги полином кўринишида қабул қиламиз (к = п):
k
i
i
ii
k
i
j
i
ij
k
i
i
i
x
в
x
x
в
x
в
в
y
1
2
1
1
0
, (6)
бу ерда: в
0
, в
i
, в
ij
, в
ii
- тажриба натижалари асосида
аниқланувчи регрессия коэффициентлари.
Чиқиш параметрлари сифатида қуйидагилар ўрганилган
ишчи қурилмаси Q
1
ва гидроаралаштиргич Q
2
орқали
ўтувчи ишчи суюқлик сарфи, насос валидаги қувват N;
боғлиқ бўлмаган параметлардан: ишчи қурилмасидаги
босим (Pi), насоснинг узатиш тармоқдаги босим (Р
2
),
ишчи қурилмаси учлилигидаги шайбалар диаметри (d
m
).
Чизиқли боғлиқликни олиш мақсадида ўзаро боғлиқ бўлмаган
ўзгарувчилар иккита сатҳда ўзгартирилиб турилди ва
натижада тўлиқ омилли тажрибани (ТОТ) ўтказиш учун
пайтидаги тадқиқот вариантлари сони (п) қуйидаги формула
билан аниқланади:
n=2
К
, (
7
)
бу ерда К-ўзаро боғлиқ бўлмаган ўзгарувчилар сони,
ушбу ҳол учун К=3.
230
Ҳар бир вариантдаги такрорланишлар сони чиқиш
параметри қийматинининг топишда дисперсия қийматига
боғлиқдир. Дастлабки яқинлашув пайтида такрорланишлар
сони иккитадан кам бўлмаслиги керак. Тахминий математик
масала қурилмасдан, балки, маълум бир интервалда
ўзгарувчига
боғлиқ
бўлмаган
ўзгарувчилар
бўйича
ишлайдиган муайян пуркагич насосининг режими тадқиқот
қилинганлиги у чу н т а ж р и б а н а т и ж а л а р и д а а д е к в а т л и
ч и з и қ л и
б о ғ л а н и ш
борлигини
эътиборга
олиб,
бошланғич босқичда 8-та тажриба ўтказиш варианти билан
чекланмиз.
Насос ва ишчи қурилмадаги босим ва суюқлик
сарфи махсу с асбоблар ёрда мида ўлчанди. Суюқли к
сарфи сарф ўлчагичда ва секундомерда, насос валигидаги
қувват эса электрик балансир машинасининг асбоби ёрдамида
аниқ-ланади. Босимнинг пасайиши ишчи қурилмадан ва
гидроаралаштиргичдан ўтувчи Q
2
суюқлик сарфига таъсир
этмаслиги керак. Демак, тадқиқот жараёнида насоснинг
асосий тавсияномаси ўртасидаги ўзаро алоқани топиш
тадқиқот-нинг асосий мақсади ҳисобланади. Уни амалга
ошириш учун тўлиқ омилли тажрибани (ТОТ) амалга
оширамиз: уни режалаштириш матрицаси 1-жадвалда
кўрсатилган.
Ҳар бир тажриба варианти 5 маротаба такрорланганлиги
учун унинг ўртача қиймати
y
, қуйидагича аниқланади:
S
y
y
s
ij
i
, (8)
бу ерда
i
y
- ҳисоблаш пайтидаги дисперсия қиймати.
Дисперсия:
5
1
2
2
)
(
1
1
n
i
i
ij
i
i
y
y
n
y
, (9)
бу ерда n-такрорланишлар сони;
i – режалаштириш матрицасидаги қаторлар номери.
Регрессия коэффициенти:
231
N
i
ij
N
i
i
ij
i
x
y
x
b
1
1
, (10)
бу ерда j-матрица устунидаги номер.
1-жадвал
Do'stlaringiz bilan baham: | 
