Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги самарқанд қишлоқ ХЎжалик институти ҳайвонлар касалликлари

Бактериологик қуролнинг ҳайвонларга таъсири.
Бактериологик қурол (биологик восита, БВ)одамлар, ҳайвонлар, ўсимликлар ва ташқи мухит объектларининг ялпи зарарлаш воситаларига киради. Уларнинг асосий касл чақирувчи микроорганизмлар-бактериялар, вируслар, реккетсиялар, замбуруғлар ва баъзи бактериялар томонидан ишлаб чиқарадиган токсинлар ташкил қилади.
Заҳарланган ҳашаротлар ва каналлар қулланилиши мумкин. Касал тарқатувчи бактериялар вируслар ва реккетсиялар юқумли инфекциялар деб аталади, чунки бу касалликлар одамга ва ҳайвонларга (нафас олиш, ҳазм қилиш, шикастланган тери, кўзнинг шиллиқ қаватлари орқали) ўтади. Замбуруғлар томонидан келтириб чиқарадиган касалликлар микозлар деб аталади.
Ҳайвонларнинг зарарланиш йўллари. Ҳаво бактериал ва вирус аэрозоллар билан заҳарланган тақдирда кўзғатувчилар организмга нафас олиш органлари орқали киради. Бундан ташқари, аэрозоль терига тушади, кўз, оғизнинг шиллиқ қаватлари ва уларнинг яраланган юзлари орқали организм ичига киради.
Аэрозоллар, шунингдек томчи-суюқ ва кукунсимон биологик восита ем-хашакни, озиқ-овқатни ва сувни заҳарлайди. Уларни истеъмол қилганда заҳарланиш оғиз бушлиғи ва томоқнинг шиллиқ қаватлари орқали баъзи ҳолларда ичакнинг шиллиқ қавати орқали содир бўлади. Ем-ҳашак, озиқ-овқат ва сувни токсинлар билан ҳам заҳарлаш мумкин.
Ҳайвонлар учун юқумли касалликлар антропозоонозлар номини олган. Буларга сибирь яраси, пситтакоз, манқа, мелиоидоз, туляремия, антропозооноз чумаси, ботулизм, кокцидооидомикозва бошқалар киради. Бир қанча касалликлар фақат ҳайвонларнинг алохида турига (қора мол чумаси, чучқа чумаси, кушлар чумаси) ҳосдир.
Биологик воситаларнинг хусусиятлари. Биологик воситаларнинг бир қатор ҳусусиятлари бор. Касаллик туғдирувчи микроорганизмлар ва токсинлар организмга жуда оз миқдорда тушса-да касаллик келтириб чиқаради. Бир неча ўн ва ҳатто микроб таначаларининг бирлиги (30-50 туляремияда) организмга тушиб, қулай шароитларда юқумли касалликларни келтириб чиқариш мумкин. Шундай миқдордаги микробларни практик жиҳатдан тортиш мумкин эмас (туляремиянинг 50 микроби тахминан миллиграммни 10 млн дан бир қисмини ташкил этади.)
Бирламчи заҳарловчи манбадан пайдо булган юқумли касаллик бутун районларни, областларни ва ҳатто мамлакатни ўраб олган ҳолда тарқалиши мумкин. Шикастланган ҳайвонлар атрофида турган соғ организмлар учун ҳавф туғдиради. Юқумли касалликлар контагиозлик, юқумлилик ҳусусиятига эга булиб ва ҳайвонларга юқади. Бактериологик воситалар ҳайвонлар, ҳамда ўсимликларни шикастлайди.
Юқумли касалликлар заҳарлангандан кейин бирданига эмас, балки бир неча кун, хафта ва баъзан ой мобайнида давом этиши мумкин бўлган яширин даврдан сунг пайдо бўлади. Бу вақт ичида одамлар ҳаракат қилишлари туфайли юқумли касаллик янги-янги территорияларга тарқалади. Юқумли касалликлар қузғатувчиларини ташқи муҳитда фақат текширишнинг махсус лабаротория усуллари ёрдамида аниқлаш мумкин.