Ўзбекистон республикаси ички ишлар вазирлиги

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ИЧКИ ИШЛАР ВАЗИРЛИГИ

КОРАКАЛПОК АКАДЕМИК ЛИЦЕЙИ

Х А Л Қ А Р О Ҳ У Қ У Қ


ФАНИДАН МАЪРУЗАЛАР

НУКУС – 2022

КИРИШ

Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёев лаво- зимига киришиш тантанали маросимига бағишланган Олий Мажлис палаталарининг қўшма мажлисидаги нутқида эътироф этганидек,

«Ўзбекистонимизнинг кўп асрлик тарихи ва кейинги 25 йиллик ривожланиш даври, ўз давлат мустақиллиги ва суверенитетини мустаҳкамлашга қаратилган тараққиёти бу ҳақиқатни яна бир бор яққол тасдиқлаб берди… Бугунги кунда Ўзбекистон жаҳон ҳам- жамиятида ўзининг муносиб ўрни ва мавқеига эга. Биз дунёдаги барча давлатлар билан яқиндан ҳамкорлик қилиш ва амалий мулоқот учун очиқмиз»¹.
ХХI аср инсоният жамияти ҳаётининг байналминаллашувидек тарихий қонуниятнинг кучайиш ҳаракати билан ажралиб туради. Давлат чегараларининг мавжудлиги ва ҳар хиллигига қарамай, ягона халқаро жамиятда мамлакатларнинг ўзаро алоқалари ўсиб бормоқда. Халқаро муносабатлар нафақат давлатлар ҳаётига, балки ҳар бир алоҳида одамга ҳам катта таъсир кўрсатмоқда.
Халқаро муносабатлар тизими ҳуқуқнинг муайян соҳаси - халқаро ҳуқуқ билан тартибга солинади. У кўп ёки оз даражада дав- латларнинг, жисмоний ва юридик шахсларнинг турли-туман алоқа- ларига таъсир қилади. Халқаро ҳуқуқнинг миллий ҳуқуқ ва давлат ички ҳаётига ҳам таъсири кучаймоқда. Шу боис халқаро ҳуқуқни билиш нафақат халқаро муносабатлар билан бевосита шуғулланувчи мутахассислар, балки жаҳон сиёсати ва иқтисодиётида, тадбиркор- ликда йўл топиш, оддий фуқаролар ва сайёҳлар учун ҳам анча аҳамиятли бўлиб бормоқда.
Халқаро ҳуқуқ нормалари аста-секин миллий ҳуқуқий тизимнинг бир қисмига айланиб бормоқда. Унинг асосларини билиш эсажисмоний ва юридик шахсларнинг ўз ҳуқуқларини мамлакат ичида ҳимоя қилишлари учун зарурдир.
Афсуски, халқаро ҳуқуқий билимлар даражаси ниҳоятда паст- лиги кузатилмоқда. Турли давлатларнинг ҳуқуқни амалга оширувчи органлари миллий ҳуқуқий тизимда халқаро нормаларнинг янги вазифасига тайёр эмаслигини алоҳида таъкидлаш лозим. Халқаро ҳуқуқий соҳада тайёргарликнинг паст даражадалиги аксарият мамла- катларнинг юристлари учун хосдир. Ўзбекистонда ҳам бу муаммо долзарб бўлиб турибди. Юридик олий ўқув юртларида халқаро ҳуқуқ курси асосан умумий таълим сифатида ўқитилар эди. Бошқа юридик фанлар ўқитилаётганда, муайян ҳуқуқ соҳасининг халқаро ҳуқуқ билан боғлиқлиги амалда эътиборга олинмас эди. Шунинг учун миллий ҳуқуқнинг халқаро ҳуқуқ билан ўзаро алоқаси масалаларини ёритувчи ўқув адабиётларини тайёрлаш ҳозир жуда муҳим ҳисобланади. Шу билан бирга, асосий эътиборни амалиётчи юристлар учун катта аҳамиятга эга бўлган, масалан, халқаро иқтисодий ҳуқуқ, халқаро жиноят ҳуқуқи ва бошқа халқаро ҳуқуқ соҳаларига қаратиш мақсадга мувофиқдир.
Барча юристларни жуда мураккаб, кўп соҳали тизимга айланган халқаро ҳуқуқ бўйича мутахассисга айлантириш масаласини қўйиш хаёлий бўлиб қоларди. Бугун ҳатто халқаро юрист ҳам халқаро ҳуқуқнинг ҳамма соҳаси бўйича мутахассис бўла олмайди. Шунинг учун бизнинг вазифамиз шундан иборатки, миллий ҳуқуқ соҳаси мутахассисларига муайян масалаларни ҳал қилишга имкон берадиган тегишли манбаларни топиш ва бошқаларда халқаро ҳуқуқ асосларини билишлари учун кўмаклашишдир¹.
Халқаро ҳуқуқнинг алоҳида соҳасини муфассал билиш ҳам, назарий жиҳатдан асоссиз бўлиб, уни тўғри тушунишни кафолат- ламайди. Ушбу дарсликда муайян соҳада йўл топиш учун зарур бўлган умумий ва махсус қисмларига алоҳида эътибор берилган.
Халқаро ҳуқуқнинг ўзига хос табиатини билиб олгач, унинг у ёки бу соҳасини қийинчиликсиз ўзлаштириш, умумий принциплар билан соҳага оид нормаларнинг ўзаро алоқасини ҳисобга олиш, янги ҳо- дисаларда йўл топиш мумкин.