Ўзбекистон республикаси ички ишлар вазирлиги а к а д е м и я

1 К^ранг: Авесто: Яигг китоби / М.Исҳоқов таржимаси. — Т., 2001. - С.4.
- 78 -

---

Я ш тлар наски — зар душ ти й ларн и н г худоларини мадҳ этув­
чи қўш иқ. Аҳура М азда яратган маъбуд ва маъбудалар (А вес­
тод а язатл ар д еб ю р и ти л ад и ) ш аъ н и га ў қи л ад и ган дуо ва 
ал қов ш еърларидан тузилган. Н аск 22 бобдан иборат бўлиб, 
ш ундан 10 таси сақп ан и б қолган.
В испорад н аски (бар ч а боблар д еган м аъ н он и ан гл ата­
ди) яш тларга қўш им ча тарзда ёзилган бўлиб, 25 бобдан и б о­
рат. У нинг қисм лари бизгача тў л и қ етиб келмаган. Виспорад 
н ам о з вак^ида ў қи л ад и ган о ят ва су ралар д ан , о л ам н и б и ­
л и ш га оид панд-насиҳатлардан тузилган.
Вандидот (вий д аивад ота сўзи н и н г ўзгарган ш акли бўлиб, 
девларга қарш и қон у н деган м аънони англатади) 22 бобдан 
иборат бўлиб, улар бизгача тў л и қ етиб келган. Вандидот а со ­
сан девларни маҳв эти ш га м ўлж алланган дуолар, покланиш
тарти би , Аҳура М азда ва Зардуш тн и н г савол-ж авобларидан 
тузилган.
Авесто м атн и н и н г ҳаж м и жуда катта бўлиб, диндорларга 
ту ш у н и ш ж уда қ и й и н л и г и с а б а б л и , д и н и й та ъ л и м о т н и н г 
асосий гояларини қ и сқ а ва содда тилда баён қилувчи ки тоб­
га эҳтиёж туғилган. Т ари хи й зарурат н атиж асида диндорлар 
кундалик ибодатларда ф ой далан ади ган дуолар ва бош қа асо­
си й д и н и й м ар о си м л ар д ан тузи лган «Хурда Авесто» (« К и ­
ч и к Авесто») тўплам и ярати лган . Унда бизгача етиб келмаган 
н аскл арн и н г м атнлари ҳам мавжуд.
Авестода Ў рта Ш а р қ д авл атл ар и н и н г м илоддан аввалги 
II м инг й и л л и к н и н г бош лари дан м и лодий I м инг й и л л и к­
н и н г ўрталаригача ва ундан кейинги тарихий даврлари тўғри- 
сидаги маълумотлар мавжуд. М атнга қадим ги д аврн и н г халқ 
оғзаки ижоди нам уналари (аф сон алар, ри воятлар, эртаклар 
ва м аталлар) ки р и ти л ган . У нда маъбуд ва м аъбудаларнинг 
вази ф алари , ўзаро кураш лари ва тақди рлари акс эттирилган.
М уқаддас А весто д и н и й ва илм ий аҳам иятга эга ёзма ман- 
бадир. У нда за р д у ш ти й л и к қабул қи л и н ган қадимги давлат­
л ар н и н г и қдим и, г е о ф а ф и к ўрни, хўж алиги, уларда яш аган 
цябилалар ва эл атл ар н и н г урф -одатлари, ан ъан ал ари , ўзаро 
алоқалари тў ф и с и д а маълумотлар мавжуд.
Х улоса қи л и б гй т и ш м у м к и н к и , за р д у ш ти й л и к иш лаб 
ч и қ а р и ш н и н г р и в о ж л а н и ш и , м улкий т е н г с и зл и к , си н ф л ар
• 79 -

---

ва давл ат б и л ан б о ғл и қ ян ги иқги соди й , и ж ти м о и й -си ёси й
м уносабатларни акс эттирувчи д и н и й таъли м от вази ф аси н и
б аж арган. У н и н г ю зага келиш ида Зардуш тн и н г хизм ати к а т­
та бўлган ва д и н и й таълим отида адолат, ахлоқ, м асъулият, 
м у с т а қ и л ф и к р г а ҳ у р м а т , с о ф л и к к а б и қ а д р и я т л а р у с ­
туворли ги сабабли у катта ҳудудга ёй и лган , асрлар о ш а о д ам ­
л ар онгида сақл ан и б қолган.
М у стақ и л л и к й и л л ар и д а м азкур б и т и к н и н г а ҳ а м и я ти га
м уносиб баҳо берилди. А вестонинг 2700 йиллигига бағиш паб 
халқаро и лм ий анж ум ан ўтказилди. О м м авий ахборот воси - 
таларида қатор и лм ий ва илм ий ом м абоп м ақолалар чоп э ти л ­
ди , туркум кўрсатувлар ва р ад и оэш и тти ри ш лар тай ёрлан ди .