Ўзбекистон республикаси халқтаълими вазирлиги

Таълим муҳитнинг типологик белгилар бўйича Г.Ю. Беляеванинг классификацияси
1.2-жадвал.

1	Хар қандай даражадаги таълим олиш муҳити тизимлари табиатнинг қўшма мураккаб озуқаси ҳисобланади.	5	Таълим муҳити жараённинг барча элементларига эътибор қаратиш зарур.
2	Таълим муҳитининг бугунги тизимии ўрганишнинг вазифаси таълим асосида амалга ошиши.	6	Таълим муҳити таълим бериш ва тарбиялаш сифатида ҳам муҳим аҳамиятлидир.
3	Таълим муҳити педагогик мақсадларни билағонларнинг етакчи шарт-шароитлари бўйича вақтинчалик тизими шакллантирадиган кенг тарқалган субъекти ва психологик дидактик тараққий қисмларнинг дидактик ўзаро таъсири тушунилади.	7	Таълим муҳити педагогик жараёнларнинг ўзаро алоқасини таъминлайди.
4	Таълим муҳити таълимни ривожланишида индивидуал фаолиятни ташкил этишда муҳимдир.	8	Таълим муҳити индивиднинг таълимдан ҳаётга ўтиш жараёнини боғлайди.

1.2. Педагоглар касбий компетентлигини ривожлантириш юзасидан хорижий тажрибалар тахлили

Ривожланган мамлакатларни таълим тизими турлича ташкил этилган бўлсада, улардаги ўқув, ўқув-услубий ишлари ташкил этилиши ҳам ўзларини турлича ижобий томонлари билан ажралиб туради. Таълим тизимида асосий эътибор ўқитишни қандай ташкил этилишига эмас балки унинг натижасига қаратилиши лозим. Таълим тизимини ташкил этишда асосий ролни таълим муассасалари ўйнайди. Осиё мамлакатларидан Хитой, Сингапур, Жанубий Корея, Япония каби мамлакатларда ҳам таълим тизими аниқ ривожланиш йўлига қўйилган. Ҳар бир мамлакат таълим тизими ўзига хос бўлсада, уларда якуний натижаси юқори поғоналарда кўринмоқда.

Ривожланган Европа мамлакатлари олий таълим тизимида, асосан талабаларни ўқитиш икки йўналишга йўналтирилмоқда. Биринчи йўналиш - битирувчи талабаларнинг ўз билим ва малакаларини иш берувчилар талабига мос келтирилиши бўлса, иккинчи йўналиш - талабаларни кейинчалик илмий тадқиқот ишлари билан шуғулланишга йўналтирилган-лиги бўлмоқда.
Германия таълим тизимидаги янгича ёндошув талабаларнинг олий таълимни тугаллаганларидан кейинги фаолиятларини яхшилаш, уларнинг меҳнат бозорида ўз иш ўринларини осон топишларини кўзда тутади. Бу тизимнинг моҳияти, талабалар назария билан амалиётни биргаликда олиб бориш масаласидир. Германиянинг ривожланган концернлари олий таълим муассасалари билан ҳамкорлик шартномаларини тузиб, талабаларнинг таълим олишларини бевосита иш жойларида ташкил этиш масаласини ҳал қиладилар. Талабалар асосий фанларни, мутахассислик фанларини ўрганишни ишлаб чиқариш корхоналарида олиб борадилар. Битирувчи талаба малакали кадр сифатида, қўшимча тайёргарликларсиз иш берувчилар томонидан иш билан таъминланади. Янги таълим тизими бўйича шартнома тузган корхоналар талабаларнинг таълим харажатларини тўлайдилар ва уларнинг орасидан ўқув-амалий ишларда ташабускорлик кўрсатганларига моддий манфаатдорлик мотивациасини ташкил этадилар. Бу ҳам талабалар ўртасида таълим олишга қизиқишларини янада ортишига хизмат қилади. Янги тизим бўйича таълим олмоқчи бўлган талаба иш берувчи билан шартнома тузади.
Компетентликнинг куйидаги асосий таркибий қисмлари мавжуд:
- махсус ёки касбий компетентлик (касбий фаолиятни юқори даражада ташкил этиш);
- аутокомпетентлик (ўзини ижтимоий-касбий ривожлантира олиш);
- экстремал касбий компетентлик (кутилмаган вазиятларда ишлай олиш);
- ижтимоий компетентлик (касбий фаолиятни ҳамкорликда ташкил этиш, ижтимоий масъуллик);
Юқоридаги фикрларга асосланган ҳолда педагогнинг педагогик компетентлик (лаёқат) ига аниқлик киритиш зарурати вужудга келди.

1.