Ўзбекистон республикаси халқ таълими вазирлиги тошкент вилоят давлат педагогика институти ж. Ҳасанбоев, Ҳ. Сарибоев, Г. Ниёзов

рини қидиришдан иборатдир.
Баъзи педагог ва психологлар ўқув материалини муваффақи-
ятли ўзлаштириш учун ақлий ҳаракатларни босқичма-босқич эгал-
лаш назарияси (П.Я.Г альперин, Н.Ф.Тализина ва бошқалар) қўлла-
нишини тавсия этишади. Энг аввало, ақли заиф ўқувчилар фикр-
лаш вазифасини аниқ ва равшан англаб олишлари керак. Сўнгри
предметли ҳаракат босқичи, яъни фикрлаш фаолияти асосан мах-
сус танланган предметлар ёки уларнинг ўрнини босадиган расмлар,
схемалар, чизмалар ва шу кабилар (масалан, бола санаш билан
бир вақтда кубикларни ҳам кўрадиган бўлса) ёрдамида юз бера-
диган босқич келади.
Бундан кейинги босқичда ёрдамчи мактаб ўқувчиларининг
ақлий харакатлари назарий тарзда, аммо, муқаррар равишда ташқи
вазиятга таянган ҳодца юз беради. Масалан, ақли заиф ўқувчи
материални ўқиётиб, ўз фикрини билдиришда ўзича сўзлаб ёки
овоз чиқариб туради. У, шунингдек, назарий жиҳатдан мулоҳаза
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

қиларкан, кўргазмали қуролларга, текстларга ва бошқа моддий
ўқув объектларга мурожаат қилиши мумкин.
Ақлий ривожланиш ва ўқитишнинг осонлнгига эришиш имко-
ниятларининг рўёбга чиқиши ўқув жараёнининг мазмуни ва ме-
тодлари билан боланинг ҳиссий тажрибаси, ҳиссий билиш меха-
низми ўртасидаги алоқадан иборатдир (Л.Виготский, С.П.Бара-
нов ва бошқалар).
§4. Ақли заиф ўқувчиларга таълим-тарбия бериш ва 
ўрганишнинг ўзига хослиги
Ақли заифликни кеягириб чиқарадиган сабаб-оқибат хусусият-
лари эцдоген ва экзоген хусусиятларга эга. Ақли заифликнинг моҳи-
ятини нуқсоннинг моддий асоси билан боғлиқ бўлиб, бош миянинг
органик бузилишини кўрсатади. Бошқача қилиб айтганда, ақли за-