Ўзбекистон республикаси халқ таълими вазирлиги тошкент вилоят давлат педагогика институти ж. Ҳасанбоев, Ҳ. Сарибоев, Г. Ниёзов

ифликнинг моддий сифатида касалланган бош мия эътироф этила-
ди. Бу касаллик сабаб - оқибати натижасида боланинг билиш фаоли-
етларт кенг маънода бузилнб, ақлий ривожланиш тезлиги, самара-
дорлиги пасаяди. Бош мия касалликлари сабабини келиб чиқишига
кўра эндоген ва жэоген сабабларга бўлишимиз мумкин. Ақли заиф-
ликни келтириб чиқарувчи сабаблар турли илмий, услубий, психо-
лого-педагогик ва тиббий адабиётларда турлича баён этилади. Бу
сабабларни қисқача қуйидагича тарзда ифодалашимиз мумкин.
Ҳомила даврида турли таъсир этувчи инфекция, интоксикация
ва турли жароҳатляр;
Туғилиш вақтидаги жароҳат асфиксия;
Чақалоқниш илк ёшида салбий таъсир этувчи юқумли инток
сикация, овқатланишнинг бузилиши, ташқи таъсир (экология)
ва бошқалар;
Турли ирсий йўл билан авлоддан - авлодга ўтадиган ген, хро-
мосома касалликлари.
Ақли заиф болалар бош мияси чуқур зарарланганлиги сабабли
барча олий асаб фаолиятлари бузилган бўлади. Паталогик бузи-
лишлар шартсиз рефлексларнинг ҳосил бўлишида ҳам намоён
бўлади. Бу бузилишлар бош миянинг қўзғалиш ва тормозланиш
жараёнларида ҳам ўз аксини топади.
Ақли заиф бола фаолиятларида ташаббускорлик, мустақиллик-
ка интилиш каби шахсий хислатлар бўлмайди. Ўзларининг мус-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

тақил ишларини ақлий жиҳатдан тушунтириб бера олмайдилар.
Шу боис улар доим ёрдамга муҳтождирлар.
Олигофреииянииг энг оғир даражаси идиотлик бўлиб, улар
қўпол, ривожланмаган идроклари бўлади. Атроф-муҳитга
бўлган муносабати мос эмас. Ўз шахсини аниқ билмайди. Улар-
нинг тафаккури деярли йўқ. Улар ўзларига қараб гапирилггч
гапдан кўра мимика ва юз ҳаракатларини нисбатан илғаб ола-