|
Сузишни ўргатиш усуллари
Сузишни ўргатиш усули сўзли, кўргазмали, амалий ўқитиш усулларига ажратилади.
Сўзли усули иккинчи сигнал системаси орқали қатнашувчига таъсир этади ва жараённи таассурот, тушунча хулосалар орқали таъминлайди. Сузишга ўргатиш даврида ўқитувчи сўзи турли функцияларни бажаради. Қатнашувчида ҳаракатлар ҳақида таассурот, ҳаракатга чорлаш, машқларни тўғри бажаришни ва хатоларни вақтида тўғирлаш, вазифаларни маъносини тушуниш, баҳолаш, машғулотларни юксалтиришни хулоса қилиш керак. Бунинг учун ҳикоя, тушунтириш, буйруқ, танбеҳ ва суҳбат усулларидн фойдаланилади. Улар жуда қисқа, тушунарли ва таъсирли бўлиши керак.
Масалан: эркин сузиш ва чалқанча сузишни тасвирлаш учун шундай машғулот бериш мумкин. Қўллар ҳаракатини “брасс” усулига тайёрлаш. “кичкина тешикдан ўтинг”. Чалқанча сузишда оёқлар ҳаракати “пастдан тепага оёқ тўпиғи билан уринг”.
Кўргазмали усуллар сузиш техникаси ўргатишда аниқ тушунчаларни беради. Улар қаторига алоҳида сузиш элементларини ва умумий сузиш турлари кўргазмаларининг намойиши ҳамда ўқув филмларининг намойишлари киради.
Янги материални кўрсатишни энг қулай вақти гуруҳларда ва сувда бажариладиган машқлар ўртасидаги танаффус пайти.
Сузиш техникасини намойиш қилишни малакали спортчи кўрсатиб беради, ўқитувчи эса тушунтириш ишларини олиб боради. Машғулотнинг ўртасида гуруҳ иштирокчилари топшириқни тўғри бажарган шуғулланувчиларнинг ишлари билан таниш бўлишлари керак.
Сузишни ўргатиш даврида асосий амалий усул бу машқ усулидир, яъни кўп маротаба асосий элементларни такрорлаш лозим. Ҳамма машқлар битта аниқ алоҳида мақсадга бирлаштирилади. Ҳамма сузиш турида намойишдан сўнг ҳар бир ҳаракатлар таҳлил қилинади(қўл ҳаракати, оёқ, нафас олиш, қўл ҳаракати ва нафас олиш). Шундан сўнг бутунлай ўзлаштирилади.
Сузишни ўргатиш вақтида машқларни енгиллаштириш ва мукаммаллаштириш мўлжалдан тўғри фойдаланиш керак. Ўргатиш шароитларини енгиллаштириш мақсадида ўқитувчилар кичик жойда, бассейнга қарши жойда ушлаб турувчи воситалардан фойдаланадилар. Машқларни секин маромда бажариш янги ўқувчига имкон беради. Спорт кийими билан танишишга, ҳаракатга мослашишга ҳаракат қилади, буларни эса юқори маромда бажариш қийин. Машқларни қисқа вақт давомида ўрганиш, қийин машқларни бажариш, уларни бажаришга имкон беради.
Масалан: 25 метр масофага чалқанча сузишда янги келган ўқувчи топшириқни бассейн йўналишида сузишни енгилроқ бажаради. 15 метрга кўндаланг сузишдан кўра машқни бажаришдан кейин сузишда тахтасиз сузишдан кўра оёқ ёрдамида тахта билан осонроқ сузилади.
Кўриш ва эшитиш мўлжалларини аниқланади. Ўқитувчининг қўл ҳаракатлари кўриш мўлжалларига бассейндаги қора чизиқлар, кўндаланг чизиқлар, бассейн деворидаги квадратлар ва бошқалар.
Эшитиш мўлжалларига ўқитувчи сигнали, (овоз билан, ҳуштак билан) бир элементни бошини ва бутун ҳаракатни аниқлаштириш.
Сузишни асосий усулларига танани ривожлантириш, сузишга тайёргарлик ва махсус машғулотлар киради.
Ривожлантириш машғулотлари қуруқликда ўтказилиб сузувчининг тезлигини, эпчиллигини, кучини ривожлантиради. Ривожлантириш машғулотлари тананинг керак бўлган аъзоларига таъсир кўрсатади. Шунинг учун машғулотлар қўл, елка, таъна, оёқ ва бўйин учун бўлинади. Шу машғулотларнинг таъсири ҳам ҳар хил бўлиши мумкин. (танани чўзиш учун, тезлик учун, чайир бўлиши учун).
Ривожлантириш машғулотларига айрим предметлар сиз, ёки предметлар орқали элементлар (енгил) ҳаракатланишлар киради. Улар (ёғоч, топ) бўлиши мумкин. Ёки юмшоқ мойларда машғулотлар бўлиши мумкин (ҳар ҳил сакрашлар, битта оёқдан итарилиб сакраш).
Тайёргарлик машғулотлари эса специфик (ўзига ҳос) характерига эга бўлиб, сувда сузиш учун керакли билимларини ривожланишига қаратилган. Шу машғулотлар сувда ўзини тутиш, сузиш усулларини ўрганишга қаратилган.
Сувда ўзини тутиш машғулотлари сувнинг (бассейнинг) саёз жойидан бошланиб, сузишни эндигина ўрганувчи қўрқмаслиги учун қўлланади. Бу усул мустақил сувга кириш сувда кўзни очиш, сувни ичида нафасни чиқаришга қаратилган. Бу машғулотлар қўл ва оёқни ишлатиш, сув остида юриш (сакраш, чопиш), сувни ичида нафасни чиқариш, сузувчи шу машғулотларни бажариб ўзини тутишига эга бўлиб, ўзига ишонч ҳосил қилди.
Сузишни ўрганаётганда сувни остида бўлиб, танасини олди ва орқа томонида ҳаракат қилади.
Сузиш мураккаб спорт усули. Спорт усулларини эгаллаш учун (қуён, баттерфляй, тананинг орқасида сузиш ва ҳ.к.) қоидаларни билиш лозим.
Спорт усулларини эгаллашдан олдин қуруқликда тананинг айрим аъзолари ривожланишига, танани чўзиш ва елка аъзоларини ишлатиш каби машғулотлар ўтказилиши керак. Бу машғулотлар сувни остида туриб, куч билан итарилиш, танани сувда ҳаракатланишига ёрдам беради.
Махсус машғулотлар:
Бу машғулотлар сузиш техникасини ривожланишига қаратилиб,
3 группага бўлинади:
Хатоларни бартараф қилиш учун машғулотлар
Ҳар бир сузиш усулини ўрганиш
Ўзига хос сузиш усулини танлаш.
Do'stlaringiz bilan baham: |
