Ўзбекистон республикаси халқ таълими вазирлиги навоий давлат педагогика институти

 
Ақлий сифатларини текширувчи тестлар. 
 
Тестларни қўллашни қулайлик томони шундаки бир тест ёрдамида маълум объэктнинг у 
ёки бу хусусиятини бир неча марта такрор-такрор синаб кўриш мумкин. Лекин уларни 
умумий деб бўлмайди., чунки у ёки бу тест муайян турдаги объэктда синалган бўлса, уни 
шунга ўхшаш объэктлардагина қўлаш мумкин. Холос, қолаверса ундан олинган маълумотлар 
нисбий хусусият касб этади.
И ж т и м о и й п с и х о и о г и к э к с п э р и м э н т –бу ижтимоий ҳодисаларни 
ўрганиш мақсадида текширувчи билан текширилувчи ўртасидаги мақсадга йўналтирилган 
мулоқотдир. Бундай мулоқотнинг юзага келиши учун экспериментатор, яъни текширувчи 
махсус шароит яратади ва ана шу шароитда аниқ режа асосида фактлар тўплайди. Умумий 
психологияда бўлгани сингари, Ижтимоий психологиуада ҳам қуйидаги турлари мавжуд: 
Ижтимоий-психологик эксперимент бунда тадқиқотни махсус шароит яратади ва яна шу 
шароитда аниқ режа асосида маълумотлар тўплайди. Умумий психологияда ҳам унинг 
табиий ва лаборатория турлари фарқланади. 

---

Eksperi
ment
Laboratoriya
Tekshiruvchi 
tekshiriluvchi 
o`rtasidagi maqsadga 
qaratilgan muloqot
Makarenko jamoaning 
shakllani
shi
tabiiy
asboblarda
Maxsus xonada
Maxsus sharoitda
Лаборатория эксперимента одатда махсус шароитларда алоҳида хоналарда, зарур асбоб 
ускуналар ёрдамида ўтказилади. 
Ижтимоий психологик тадқиқотларни экспериментни ўтказиш
экспериментатордан 
уни ўтказиш техникасига юқори даражада эга бўлиш, уни тўғри режалаштира олишни 
умумий тахмини туза олишни репрезентатиш текширувчиларни танлай билишни талаб 
қилади. 
 
3.6-расм 
П р о й э к т и в методлар. Улар тест усулларининг бир кўриниши ҳисобланиб уларда 
текширилувчига аниқ тизимга ёки кўринишга эга бўлмаган ноаниқ нарсалар тавсия этилади 
ва уларни шархлаш топшириги берилади. Бинобарин текширилувчига турлича талқин қилиш 
мумкин бўлган расмлар, тугалланмаган ҳикоялар, бирор аниқ кўриниши мавжуд эмас 
буюмлар, ёғочлар берилиши ёки уларга қараб текширилувчи ўзининг ҳиссий кечинмалар 
қизикишлари, дунёқараши нуқтаи назаридан баҳолаши кутилади.
Лекин ҳозирги даврда ҳаёт фанидан татбиқий хусусиятга эга бўлишини талаб қилаётганлиги 
туфайли бу қаторга бир туркум методларини киритиш лозимки, улар ижтимоий 
психологиядаги фаол тайёргарлик методлари деб аталади. Уларга ижтимоий психологик 
тренингнинг барча шакллари киритилади. Улар ўз моҳиятига кўра, шахс ва гуруҳнинг 
маълум сифатларини шакллантирувчи экспериментни эслатади. Лекин уларнинг фаол 
методлари тоифасига киритилишига асосий сабаб- бу усуллар ёрдамида қисқа фурсатда 
бевосита мулоқот шароитида кутилаётган самарага эришилишидир. Яъни таҳлил қилиб 
чиқилган методлардн фарқли ўлароқ, фаол ижтимоий психологик методлар шахсда ёки 
гуруҳда шаклланган хусусиятларни қайд қилиш эмас, балки таркиб топтириш лозим

---