Ўзбекистон республикаси халқ таълими вазирлиги а. Авлоний номидаги халқ таълими ходимларни

3. Ақли заиф болаларниг борлиқни ва санъатни идрок этишлари
Борлиқни ва санъатни идрок этиш икки қисмдан иборат бўлади.
1. Борлиқни идрок этиш. 
2. Санъатни идрок этиш. 
Бошланғич синфларда асосан умумий характердаги тушунтириш ишалри олиб 
борилганлиги сабабли бу икки идрок этиш тури ўзаро қўшилган ҳолда 
ўтказилади. Бунда ўқувчилар танланган мавзуларнинг характери ва 
хусусиятлари ҳамда навбатдаги дарсда тутган ўрнига кўра қисқа, 8-12 минут 
давомида ўтказилади. Бу ўз навбатида ўқувчиларнинг мавзу асосида, хотирадан 
ва тасоввурдан расм ишлаш малакаларини ўстиришда яқиндан ѐрдам беради. 
Қуйида биз уларнинг ўзига хос хусусиятларини тушунтириш учун алоҳида-
алоҳида ѐритишни лозим топдик. 
БОРЛИҚНИ ИДРОК ЭТИШ 
Борлиқни идрок этиш ўқувчиларнинг эстетик дидини, мазкур соҳага доир 
тушунчалари, тасаввур ва хотираларини ўстиришда муҳим роль ўйнайди. Борлиқни 
идрок этиш машғулотлари одатда мавзули композицияларни бажаришдан олдин 
ўтказилади. Бунда мавзуга оид композицияга тегишли муҳим объектларни яхшилаб 
кузатадилар.
Ўқитувчи ўз имконияти ва шароитидан келиб чиқиб, дарсни суҳбат тарзида 
ѐки амалий машғулот билан қўшиб ўтказиши мумкин.

---

124 
Табиат қўйнига қилинган саѐҳат тарзидаги машғулотлар жараѐнида 
ўқувчилар айрим объектларнинг хомаки расмини оддий қаламда ѐки бўѐқда 
ишлашлари мумкин. Мавзули композициялар ишлашда эса ана шу хомаки 
расмлардан ҳам фойдаланилади.
Борлиқни тўлақонли идрок этиш, теварак-атрофни, ҳаѐтдаги воқеа ва 
ходисаларни бевосита кузатиш асосида олинган таасуротлар, тушунчалар ҳамда 
атроф-муҳитга нисбатан эстетик муносабатда бўлиш сингарилар билан боғлиқдир.
Бошланғич синфларда болалар ўсимликлар, ҳайвонлар, қушлар, балиқларни 
кузатадилар, табиатнинг турли фасллардаги кўринишлари, кайфияти (қувончли, 
ғамгин, ўйчан ва ҳоказо) ҳақида тасаввурга эга бўладилар ва уларни 
тасвирлайдилар. Бошланғич синфларда борлиқ ҳақида суҳбатлар ўтказиш 
ўқувчиларга ҳаѐтдаги баъзи бир ходисаларни кенгроқ билиб олишларига ѐрдам 
беради.