Ўзбекистон республикаси давлат статистика қЎмитаси кадрлар малакасини ошириш ва

5 МАВЗУ: СТАТИСТИКА ОРГАНЛАРИДА МАТЕРИАЛЛАР БИЛАН 
БОҒЛИҚ ОПЕРАЦИЯЛАР ҲИСОБИ. 
 
Материаллар
– ишлаб чиқариш жараёнида бир маротаба 
қатнашадиган ва ўз қийматини бир ишлаб чиқариш сиклида давомида тўлиқ 
равишда янгидан яратилаётган маҳсулотга ўтказиладиган активлардир. 
Корхонага тегишли бўлган хом-ашё, материаллар, ёқилғи, эҳтиёт 
қисмлар, бутловчи буюмлар, сотиб олинган ярим тайёр маҳсулотлар, 
конструксиялар, деталлар, идишбоп материаллар, инвентарлар, хўжалик 
жиҳозлари ва ш.к. қийматликларнинг мавжудлиги ва ҳаракати тўғрисидаги 
ахборотларни умумлаштириш қуйидаги счётларда амалга оширилади: 
1010 - "Хом-ашё ва материаллар"; 
1020 - "Сотиб олинган ярим тайёр маҳсулотлар ва бутловчи буюмлар"; 
1030 - "Ёқилғилар"; 
1040 - "Еҳтиёт қисмлар"; 
1050 - "Қурилиш материаллари"; 

---

61 
1060 - "Идиш ва идишбоп материаллар"; 
1070 - "Четга қайта ишлаш учун берилган материаллар"; 
1080 - "Инвентар ва хўжалик жиҳозлари"; 
1090 - "Бошқа материаллар". 
Ишлаб 
чиқариш 
харажатларига 
ҳисобдан 
чиқариладиган 
материалларнинг ҳақиқий таннархини аниқлаш, уларни баҳолашнинг 
қуйидаги усулларини қўллаш билан амалга ошириш мумкин: 
Ўртача тортилган қиймат усули - АВЕCО (Авераге Кост); 
Ўртача чамаланган баҳолар бўйича, биринчи тушум биринчи харажат, 
ФИФО (Фирст Инcоме Фирст Оут) усули; 
Ўртача чамаланган баҳолар бўйича, охирги тушум биринчи харажат,
ЛИФО (Ласт Инcоме Фирст Оут) усули. 
№4 - «Товар-моддий заҳиралар» номли БҲМСга мувофиқ баҳолашнинг 
ФИФО ва АВЕCО усулларини қўллаш тавсия қилинган. 
ФИФО 
усулини қўллаганда, биринчи навбатда сотиб олинган товар-
моддий заҳиралар бирлиги биринчи сотилади ёки ишлаб чиқа-ришга 
сарфланади ва демак, давр охирига қолган товар-моддий заҳи-ралар – бу 
охирги сотиб олинган ёки ишлаб чиқарилганларидир.