Ўзбекистон республикаси давлат статистика қЎмитаси кадрлар малакасини ошириш ва

Масалан, 
мижоз "А"дан 100000 сўмлик олинадиган счётларни 
олишдан воз кечган компания қуйидаги ёзувларни амалга оширади: 
Маълум олинадиган счётнинг ҳисобдан чиқариш бўйича ёзуви: 
Шубҳали қарзларнинг заҳираси............................ 100000 сўм 
Мижоз "А"нинг дебиторлик қарзлари..................100000 сўм 
Юқоридаги ёзув даромадга ёки тўланмаган олинадиган счётнинг соф 
суммасига таъсир кўрсатмайди. Тескарисига, бу
 
шубҳали қарзлар бўйича 
баҳолаш учун тузатиш ёзуви билан бошланган жараёнидаги кулминацион 
ёзувдир. Ҳисобдан чиқариш бўйича ёзув субъект олинадиган счётни шубҳали 
деб тан олганидагина амалга оширилади. 
Баъзан, ҳисобдан чиқаришдан кейин олинадиган счётлар бўйича 
суммалар келиб тушиши мумкин. Бу, мижознинг ҳолати яхшиланганида 
содир бўлиши мумкин. Бу ҳодца пул маблағларининг олиниши каби акс 
эттирилган қарзни қайта тиклаш бўйича тескари ёзув амалга оширилади. 
Масалан, фараз қилайлик, олдинги ҳисобдан чиқариш ёзуви амалга оши-
рилгандан кейин маълум вақт ўтганидан кейин мижоз "А"дан олинадиган 
счёт бўйича 60000 сўм тўлашга лаёқатли. 
Ҳисобдан чиқарилган олинадиган счётнинг қопланиши ва қайта 
тикланиши бўйича ёзувлар тегишли счётларда қуйидагича қайд қилинади: 
Мижоз "А"нинг дебиторлик қарзи 4010...................60000 сўм. 
Шубҳали қарзларнинг резерви - 8910......................... 60000 сўм. 

---

54 
Пул маблағлари 5110..................................................60000 сўм. 
Мижоз "А"нинг дебиторлик қарзи 4010....................60000 сўм. 
Молиявий ҳисобот тайёрланадиган вақгда қайси счётлар бўйича тўлов 
амалга оширилишини аниқлаш мумкин бўлмаганлиги сабабли, кутилаётган 
зарарларни қоплаш сумма-сини ҳисоблаб чиқиш зарур бўлади. Албатта, 
баҳолаш катта фарқ қилиши мумкин. Компаниянинг бухгалтери жорий 
иқгисодий шароитни ҳисобга олган ҳолда олдинги йиллар ама-лиётига 
асосланиб заҳира суммаларини ҳисоблашларни амалга оширадилар. 
Шубҳали қарзларни баҳолаш бўйича иккита умумий усул мавжуд: соф 
кредитга сотишдан фоиз усули (молиявий нати-жалар тўғрисидаги ҳисобот) 
ва тўлов муддатлари бўйича олина-диган счётларнинг ҳисоби усули 
(бухгалтерия баланси). БХХСлари шароитида иккала усул ҳам мақбулдир. 
Биринчи усулнинг мақсади шубҳали қарз натижасида пайдо бўлган 
харажатларни аниқ ўлчашдан иборат. Иккинчи усулнинг мақсади олинадиган 
счётларнинг соф таннархини аниқ ўлчашдан иборат. 
Соф кредитга сотишдан фоиз усули мослик принципига таъсир қилади. 
Тажрибага асосланиб, шубҳали қарзлардан аниқ зарарларнинг ва кредитга 
соф сотишнинг ўртача фоизи ҳисобланади. Кейинчалик шубҳали қарз 
хажмини аниқлаш учун бу фоиз ҳисобот даврининг ҳақ^қатдаги соф 
реализация-си қўлланилади.