Ўзбекистон республикаси давлат божхона қЎмитаси

2. Жиноятларни тергов қилишнинг хусусий криминалистик 
услубиѐтларини тузиш ва таснифлаш тамойиллари 
Тергов амалиѐтида ҳар хил турдаги жиноятларнинг олдини олиш, 
уларни очиш ва тергов қилишни ташкил этиш қайда амалда бажариш 

---

самарадорлигини оширадиган анча такомиллашган хусусий криминалистик 
услубиѐтларни 
жорий 
этиш 
жиноятчиликка 
қарши 
курашни 
такомиллаштиришнинг 
муҳим 
йуналишларидан 
бири 
ҳисобланади. 
Терговчиларнинг ишни ташкил этиш бўйича илмий асосланган тавсияларга 
бўлган эхтиѐжларни ҳисобга олиб, жиноятларни тергов қилишнинг шакл ва 
мазмун жиҳатидан хилма-хил хусусий услубиѐтлари вужудга келмоқда. 
Янги хусусий криминалистик услубиѐтларни ишлаб чиқиш қуйидаги 
тамойиллар асосида амалга оширилади. 
Хусусий криминалистик услубиѐтларнинг назарий жиҳатдан 
асосланганлиги. Криминалистик услубий тавсиялар тизими илмий иш 
маҳсулидир ва шу туфайли ҳамиша назарий жиҳатдан муайян даражада 
асосланган бўлади. Бироқ хусусий услубиѐтлар жиноятларни очиш, тергов 
қилиш ва уларнинг олдини олиш амалиѐти шундай назарий асосланганлик 
даражасига эга бўлишни талаб қиладики, токи уларнинг тавсияларини 
қўллаш терговнинг самарали ташкил этилишини таъминласин. Бундай 
даражага, агар хусусий услубиѐтлар фақат тажриба йўли билан ишлаб 
чиқилган қоидалар ва амалиѐт учун самарали тавсияларни ўз ичига олган 
такдирда, эришилади. Криминалистик услубий тавсияларнинг тизими 
оқилона, тежамли, мақбул бўлиши керак. 
Криминалистик услубий тавсияларнинг муайянлиги. Жиноятларни 
тергов қилишни ташкил этиш - процессуал тартибдаги жараѐндир. Унинг 
мазмунига жиноий қилмишнинг хусусиятлари, жиноятнинг оқибатлари, 
жиноятчининг шахси, терговчининг меҳнат шароити ва бошқа шу 
сингарилар таъсир кўрсатади. Шу билан бирга, бир турдаги жиноятларни 
тергов қилишда кўпгина умумий хусусиятлар ҳам мавжуддир, булар — 
типик тергов версияларининг мавжудлиги, исботлаш предметининг умумий 
эканлиги, тергов ҳаракатларига тайѐргарлик кўриш ва уни ўтказиш 
хусусиятларининг ўхшашлиги ва бошқалар. Шу сабабли криминалистик 
услубий тавсиялар имкони борича тайин, лекин бирон-бир ягона хусусий хил 
учун эмас, балки мазкур турдаги жиноятларни очиш, тергов қилиш ва 
уларнинг олдини олишни ташкил этиш ҳамда амалга ошириш учун 
мўлжалланган бўлиши керак. Криминалистик услубий тавсияларнинг 
умумийлиги ва аниқлиги, меъѐри уларнинг амалиѐт эҳтиѐжлари ҳамда 
назарий имкониятлари билан боғлиқ илмий қоидаларни тавсифлаш 
даражасида намоѐн бўлади.