Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги муҳаммад ал-хоразмий номидаги

Informatika o’qitish metodikasi
– informatikani o’quv peredmeti sifatida va 
turli yoshdagi o’quvchilarga uni o’rgatish jarayonining qonuniyatlarini 
o’rganadigan fandir. 
Tibbiyot sohasini axborot texnologiyasiz tasavvur qilishimiz juda qiyin. Har 
qanday davolash maskaniga bormaylik bu joyda kompyuterni uchratish mumkin. 
Rengen, Uzi, Kordiagramma va hakazo appatarlarni olishimiz mumkin. Hozirgi 
vaqtda Rentgen apparatlari ishlatilishi. Hozirgi kunda ham Rentgen apparatlari 
tashxis va davolash masalalarida o’z dolzarbligini yo’qotmagan. Ayniqsa o’pka 
kasalliklari, suyak sinishlari va tish kasalliklarini tashxis qo’yishda Rentgen 
diagnostikasiga yetadigan vosita yo’q. 1970 yillardayoq KT-skanerlar – rengen va 
kompyuter tomograflarining o’zaro duetlari paydo bo’ldi. Bu usulning mohiyati 
shunda ediki, odam organizmidagi turli xil to’qimalar, rengen nurlarini turlicha 
o’tkazadi. Shu sababli, har xil organlarning rentgen tasvirlarini olish uchun 
kompyuterda murakkab qayta ishlash jarayonlari bajariladi. KT skanerlangan 
organning turli qalinlikdagi to’qimalari qatlamlar bo’yicha alohida alohida tasvirga 
tushiriladi va ular keyingi qayta ishlash jarayonida kompyuterdagi maxsus dastur 
orqali yagona va yaxlit organ tasviriga qayta birlashtiriladi. 
Kompyuter tomografiya (KT) va magnitli-rezonans tomografiyaning (MRT) 
yaratilishi tibbiyot uchun olamshumul voqea bo‘ldi. Ushbu zamonaviy diagnostika 
usullari XX asrning 90-yillari tibbiyotga kirib keldi. Bunday ixtiro mualliflari Nobel 
mukofotiga haqli ravishda sazovor bo‘lishdi. KT va MRT tekshiruvlaridan tibbiy 
diagnostikaning har qanday yo‘nalishida foydalanish mumkin. Ayniqsa, KT va 
MRT nevrologiyada juda katta ahamiyatga ega. Beli og‘riydigan ba’zi bemorlar 
umurtqa pog‘onasini KT yoki MRT tekshiruvidan o‘tkazib aniqlangan kichik hajmli 
disk churrasidan vahimaga tushib yurishadi. Bel-dumg‘aza umurtqalari orasida 
paydo bo‘lgan 2-3 yoki 4 mm siljigan disk churralari havfsiz bo‘lib, ozgina davolash 
muolajalaridan so‘ng o‘tib ketadi. Qay darajaga yetgan disk churralarini 
operatsiyasiz yoki operatsiya yo‘li bilan davolashni nevropatolog va neyroxirurg hal 
qiladi. Malakali vrachlar hech vaqt KT yoki MRT xulosasiga tayanib qolmaydi. U 
bemorni obdon tekshirib disk churrasini bemorga tig‘ tegizmasdan davolashga 
harakat qiladi. Buning iloji bo‘lmasa, operatsiya yo‘li tanlanadi. Lekin hech qachon 
hech qaysi davolash muolajasini kechiktirmaslik kerak, vaqtni yo‘qotmasdan 
davolashga kirishish lozim. Kompyuter tomografiyasi bolalar uchun xavfli 
Kompyuter tomografiya tibbiy tashxis qo'yishda ulkan qadam bo'ldi. Shunga 

---

154 
qaramasdan uning paydo bo'lishi ko'plab munozaralar keltirib chiqardi. Buning 
sababi tekshiruv paytida be'merning nurlanishi, bu tekshiruvning bolalarda qo'llash 
mumkinligida edi. Munozaralar shu kungacha to'xtagani yo'q. AQSH olimlarining 
(Tsintsinnati shaharchasidagi bolalar tibbiyot markazi) bir necha yildan beri olib 
borayotgan statistikasiga ko'ra kompyuter tomografiyasini qo'llash xavfli o'simtalar 
sonining oshishiga olib kelmoqda. Ko'plab munozaralardan so'ng olimlar quyidagi 
fikrga kelishdi: 1. 6 yosh va undan kichik bo'lgan bolalarda kompyuter 
tomografiyasi tekshiruvlarini o'tkazish mumkin emas. Chunki bu tekshiruv 
jarayonida bola oddiy rengen tekshiruviga nisbatan 100-500 marotaba ko'proq 
nurlanadi. Shuningdek bolalarda radiatsiyaga bo'lgan sezuvchanlik katta yoshdagi 
insonlarga nisbatan 5 marotaba kuchlidir. 2. Agarda kompyuter tomografiyasi 
tekshiruvidan voz kechishning iloji bo'lmasa, tekshiruvdan so'ng nurlanish 
oqibatlarini bartaraf etuvchi muolajalar olib borilishi shart.
Xulosa qilib shuni aytishimiz mumkinki, davlat ta`lim standartini amalga 
oshirgan holda Tibbiyot kollej talabalarni informatika fanini o’qitishga 
tayyorlaymiz. 
Informatikani tibbiyotda o’qitilishi tibbiyotchilar uchun zamonaviy 
texnologiyalardan foydalanib ishlashi uchun keng yo’l ochib bermoqda.
Bunda bo’lajak tibbiyotchilar komputer vositalaridan foydalanib word 
dasturidan tibbiyotda kasallik varaqasini tayyorlashda va tashhislarni to’g’ri 
yozishda xatoliklarga yo’l qoymasligi, Excel dasturidan bemorlarni yurak urishi va 
qon bosimini o’lchashda va ularni diogrammalarini chizishda, Access dasturidan 
bemorlar haqida ma’lumotlar yig’shda, Dorixonalarda dorilarni qo’llanilishi va 
ularni hisobi haqida ma’lumotlarni olishda ham ishlatiladi.