Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги муҳаммад ал-хоразмий номидаги тошкент ахборот

электрон тижоратнинг афзалликлари
Ташкилотлар учун

• 
  Глобал масштаб
  
• 
  Харажатларнинг қисқартирилганлиги
  
• 
  Етказиб бериш занжирини яхшиланганлиги
  
• 
  Бизнесни доимий очиқлиги (24/7/365)
  
• 
  Товарни бозорга тезлик билан чиқариш
  
• 
  Рақамли махсулотлар тарқатилишининг кам харажатлилиги
  

Elektron biznes tizimlaridan foydalanish muammolari
Oldi-sotdi harakatlari va pul muomalasi bilan bog‘langan hamma narsa kabi, elektron biznes xaridorlar uchun ham ijobiy, ham salbiy oqibatlarga ega. Amerikaning SIO Communications korporatsiyasi tomonidan
o‘tkazilgan tadqiqot shuni ko‘rsatdiki, oddiy xaridorlar va ekspertxaridorlar elektron biznes tizimlari yordamida tovarlar va xizmatlarni
sotib olish borasida bir xil shubha bildiradilar. (Ekspertlar guruhiga Internet

• 
  bilan yaqindan tanish bo‘lganlar kiritilgan – biznes hamda axborot
  
• 
  texnologiyalari sohasidan mansabdor shaxslar).
  

Elektron biznes tizimidan foydalanishning kamchiliklari mavjud. Ular quyidagilardir:

• 
  1. Telekommunikatsiya va axborot infratuzilmasi yaxshi rivojlanmaganligi
  
• 
  kerakli ma’lumot uzatilishini ancha sekinlashtiradi.
  
• 
  2. Qonunchilik bazasi nomukammalligi sababli, u elektron bitimlar bo‘yicha barcha majburiyatlar bajarilishining kerakli kafolatlarini ta’minlamaydi.
  
• 
  3. Haqiqatda amal qilayotgan elektron magazinlari soni kamligi.
  
• 
  4. Ishonchli amal qiladigan milliy bank tizimi mavjud emasligi.
  
• 
  5. Elektron biznesni O‘zbekistonning istalgan mintaqasiga tovarni o‘z vaqtida yetkazib berish tizimi kabi muhim elementi yaxshi rivojlanmaganligi. Sababi – tayyor mahsulot omborlarining rivojlangan tarmog‘i mavjud emasligi.
  

Amal qilayotgan elektron magazinlarda tovarlar va xizmatlarga narxlarning haddan tashqari yuqoriligi.
Yirik biznes, shuningdek, chakana xaridorlar tomonidan elektron biznesga ko‘rsatilayotgan ishonchsizlik.
O‘zbekistonda elektron biznes tizimini yaratish va rivojlantirishga davlat tomonidan qiziqish va qo‘llab-quvvatlashning yetarli darajada emasligi.
Internet tarmog‘i orqali taqdim etiladigan tovarlar va xizmatlar assortimentining cheklanganligi.

• 
  Elektron magazin amal qilishi uchun me’yordagi sharoitlarni tashkil qilish va ta’minlashning qiymati yuqoriligi; elektron magazin
  
• 
  tashkil qilish qiymati 5 ming AQSH dollaridan 150 ming AQSH dollarigachani tashkil qiladi.
  

• 
  Internet tarmog‘ining o‘ziga ma’lum bo‘lgan ishonchsizlik borligi.
  
• 
  Internet tarmog‘ida sug‘urta tizimi va kibernatoriatni tashkil qilish
  
• 
  bilan bog‘liq bo‘lgan muammolar hal qilinmaganligi.
  
• 
  ba’zi bir salbiy tomonlar va ma’lum qiyinchiliklar mavjudligiga qaramasdan, salohiyatli xaridorlar
  
• 
  tovarlar hamda xizmatlarni sotib olish vaqtida elektron biznes tizimlaridan
  

foydalanishdan voz kechishni istamaydilar.

• 
  O‘zbekistonda aholi tomonidan tovarlar va xizmatlarni sotib olish uchun elektron biznes tizimlaridan foydalanish miqyosini sezilarli cheklaydigan sabablar AQShga va G‘arbga nisbatan ko‘proq uchraydi. Asosiy sabablar quyidagilardir:
  
• 
  1. Milliy iqtisodiyotning barcha sohalarida davom etayotganmuntazam tanglik natijasida aholining to‘lovga elektron layoqati cheklanadi.
  

2. Yuqori malakali elektron magazin loyihalashtiruvchilarining kamligi,
shuningdek, ishonchli, samarali va arzon dasturiy vositalar yetishmasligi.
3. Internet tarmog‘i foydalanuvchilarining soni nisbatan kamligi sababli elektron bozorda xaridorlar soni cheklanganligi.
4. Salohiyatli xaridorlar tomonidan to‘lovning yangi shakllariga ko‘rsatilgan ishonchsizlik.
Интернет аҳолининг алоҳида гуруҳларига мурожаат этиш шахсийлаштирилишининг кенг имкониятларини таклиф этади. Бундан ҳам олдин, Интернетнинг бошқа реклама тарқатувчилари билан солиштирганда асосий афзаллиги унда реклама ахбороти истеъмолчиси билан қайта алоқа қилиш имконияти борлигидир. Бунда реклама компанияси стратегиясига ўз вақтида ўзгартиришлар киритишга ёрдам беради. Натижада реклама бюджетидан фойдаланиш самарадорлигини оширишга олиб келади.
Анъанавий рекламадан фарқли равишда Интернетда реклама тадбирларини ўтказишнинг алоҳида ҳусусиятлари бор. Бу ерда шуни ҳисобга олиш керакки, Интернет бир вақтнинг ўзида:
;

• 
  оммавий ахборот воситаси
  
• 
  коммуникация воситаси (электрон почта, коммуникация дастурлари,
  Интернет -телефония, видео конференция ва б.)
  
• 
  интерактив муҳит (электрон конференция, меҳмон китоби орқали
  мижозлар билан қайта алоқа ва б.) бўлиб ҳисобланади.
  
• 
  Шахсий Web -сайт рекламаси билан электрон тижорат воситаси сифатида Интернетдаги рекламани ажрата билиш керак. Шахсий Web -сайтда реклама қилиш учун одатда қидирув тизимида рўйхатдан ўтиш, ссилкалар билан алмашув, матнларга калит сўзларни киритиш, ҳамма реклама эълонларида электрон почта адресини, Web -сайт адресини кўрсатиш киради. Тижорат фаолияти кўринишидаги реклама ташкилот Web -сайти саҳифаларида буюртмачи Web -сайтига пулли ссилкалар жойлаштириш учун жой ажратилганлигига асосланади.
  
• 
  Рекламадан огоҳ бўлган фойдаланувчилар қуйидаги имкониятларга эга бўладилар:
  
• 
  — унга аҳамият бермаслик ёки уни умуман сезмаслик;
  
• 
  — уни эслаб қолиш ва ундан фойдаланиш;
  
• 
  — уни қабул қилмаслик.
  
• 
  Рекламага жалб этилганларнинг барчаси ҳам Web -сайтига мижоз бўлавермайди. Йўқотишларни бартараф қилиш учун камида қуйидаги шартлар билан таъминлаш зарур:
  
• 
  Интернет билан реклама берувчи сервернинг ишончли алоқаси;
  
• 
  реклама берувчи сайтлари саҳифаларида графикларнинг камроқ бўлиши;
  
• 
  Интернет билан фойдаланувчи ўртасида ишончли алоқа;
  
• 
  фойдаланувчи ишончининг оқланиши;
  
• 
  баннер билан Web - сайт сифатида рақобати.
  

2.Интернетда маркетинг
У ёки бу корхонанинг инқирози ёки муваффақиятининг ҳар хил сабаблари бор, лекин кўпчилигининг охирги натижаси шу компания бошқарув звеноларининг потенциал мижоз ким ва унинг эҳтиёжлари қандайлигини кўра олишларига боғлиқ. Маркетинг тадқиқотларидан шу маълум бўлдики, одатда улар ким ва нима харид қилаётганлиги ҳақида маълумотлар йиғишар экан, лекин нега деган саволга фақат мижозларгина жавоб бера олишади.

Маркетинг сиёсатини аниқлашда ҳисобга олинадиган Интернет хусусиятлари орасидан қуйидагиларни ҳисобга олиш керак:

• 
  — аудитория кенглигининг деярли чегараланмаганлиги;
  
• 
  — мижозларнинг территория жойланишига боғлиқ эмаслиги;
  
• 
  — 24 соатнинг алоҳида вақтларига боғлиқ эмаслиги.
  
• 
  — ўзаро муносабатдаги оперативлик.
  

Электрон тижоратда маркетинг стратегиясининг асосий хусусияти - бу фақат мижозга йўналтирилган хизмат. Интернетдан фойдалана туриб, мижозга тўлиқ "яқинлашиш" мумкин, бошқача айтганда индивидуал хизмат кўрсатишни сифатли ташкил этиш мумкин.
З.Интернет савдо.
Электрон дўконнинг "идеал" схемаси.
Электрон дўкон ташкил этиш Электрон тижоратнинг "классик ёндашиш"и сифатида қаралади. Электрон дўконнинг "идеал" варианти қандай? Унинг хусусиятлари қанақа?
Тадбиркорлик фаолияти нуқтаи назаридан қараганда, "идеал" электрон дўкон очиш оддий дўкон очиш ёки ташкилот филиали очиш билан эквивалент "идеал" модель афзаллиги унинг икки томон учун ҳам қулайлигида, яъни схеманинг шаффофлиги, иш тезлиги, бошқариш осонлиги ва ишлатиш осонлигидир. Камчилиги "оn- linе" режимида тўловни амалга ошириш муаммолари ва электрон дўконнинг ташкилот ички ҳисобот тизими билан бирга интеграция тўлиқ киритилишининг қиммат тури ҳисобланади.

• 
  "Идеал" моделни соддалаштириш ҳаракатлари табиий хулоса ҳисобланиб, электрон тижоратга киритишда ҳаражатларни камайтириш мақсади қўйилган, бу тадбиркорликда кўпинча критик параметр бўлади.
  
• 
  "Оn -linе" режимида тўловни амалга оширишдан воз кечиш "идеал" схемани соддалаштиришда биринчи қадам лекин бунда тўловни бевосита товар етказиб берганда амалга ошириш, нақд пуллар билан ишлаш керак бўлади. Лекин шерикларга тушунарли тўлов усули бўлади ва мижозларнинг потенциал сони ошади.
  

Электрон дўкон ташкил қилиш тамойиллари.

• 
  Юқорида айтиб ўтилганидек, тўлақонли электрон дўкон ташкил этиш учун қуйидаги 2 та функционал қисм бўлиши шарт:
  
• 
  1. корхона ишлаб чиқариш жараёнини интеграллаган ҳолда тижорат операцияларини амалга оширувчи тизимни киритиш;
  
• 
  2. тижорат операциялари интегралланган, Интернетга автоматик тарзда кириш имконига эга бўлган Интернет - витриналар бўлиши.
  

Бугунги кунда электрон тижорат схемаларининг асосий 3 тури мавжуд:

• 
  Биринчи схема - ҳақиқий товар заҳираларига эга бўлган, улгуржи ва чакана савдо билан шуғулланувчи тижоратчилар Web - ташкилотига асосланади. Бу электрон тижорат ташкилотлари энг кўп тарқалган схемадир. Унинг афзалликларига қуйидагиларни келтириш мумкин:
  
• 
  Эгилувчан тизим (ҳам ассортимент, ҳам нарх-наво бўйича);
  
• 
  Электрон тижорат афзалликларининг тарқатиши;
  
• 
  Молиявий оқимнинг электрон дўкон орқали ўтказилиши.
  
•