Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти

йўлнинг ҳаракат амалга оширилаётган қисмида пиёдалар ва бошқа 
транспорт воситаларининг бор-йўқлигига, уларнинг ҳаракат йўнали-
шлари ва тезлигига доир масалаларни ўз ичига олади. 
Санаб ўтилган шароитларнинг барчаси трассада мунтазам равишда 
ўзгариб боради ва ҳайдовчидан ўз ҳаракатларини мавжуд шароитларга 
мослаб боришни талаб қилади. Ушбу босқичда йўлларнинг ҳолати ва йўл 
ҳаракатини ташкил қилиш учун жавобгар бўлган йўл хизматининг, бошқа 
транспорт воситалари ҳайдовчилари ва пиёдаларнинг ҳаракатлари (ҳара-
катсизлиги) туфайли ҳам авария вазиятига олиб келадиган тарздаги тар-
тиб-қоидалардан четга чиқиш ҳоллари ҳам кузатилиши мумкин. Чунончи, 
йўллар ҳолатининг қониқарсизлиги ҳаракатланиш вақтида транспорт во-
ситасининг бузилиб қолишига сабаб бўлади, бу эса ҳайдовчини ҳам, бу-
зилган транспорт воситасининг бевосита яқинида бўлган йўл ҳаракати-
нинг бошқа қатнашчиларини ҳам хавфли вазиятга солади. Йўллардаги 
ўнқир-чўнқирлар, чуқурликлар, очиқ қолган канализация люклари ва бо-
шқа тўсиқлар ўраб қўйилган бўлиб, тегишли йўл белгилари (йўлда таъми-
рлаш ишлари олиб борилаётганлигидан огоҳлантирувчи, тўсиқни айланиб 
ўтишни англатувчи ва бошқа шу каби белгилар) билан кўрсатилган бўли-
ши керак. Бундай белгилар бўлмаса, айниқса йўлнинг кўриниши ёмон ша-
роитларда авариялар юз бериши мумкин. Йўл ҳаракатининг белгиланган 
қоидалари: йўлнинг транспорт воситалари ҳаракатланадиган қисмидан 
ўтиш тартибига ёки светофорнинг тақиқловчи сигналига риоя қилмайди-
ган, жамоат транспорти ҳаракатланиб турган пайтда унга чиқишга урина-
диган ва шунга ўхшаш нотўғри ҳаракат қиладиган пиёдалар кўпинча 
ЙТҲлари содир этилишида айбдор бўлиб қолади. 
“Ҳайдовчи-транспорт воситаси-йўлдаги ҳолат” тизимига тааллуқли 
юқорида кўриб чиқилган барча қоидабузарликларнинг ва улар туфайли 
юзага келадиган авария вазиятларининг оқибатлари: 1) пиёдалар, велоси-

---

педчилар, мотоциклчилар ва бошқа ҳаракатланувчи объектларни уриб 
юбориш; 2) ҳаракат қилмайдиган объектларни (ёритгич, телеграф 
устунлари ва бошқа устунларни, йўл бўйидаги иншоотларни тўхтаб тран-
спорт воситалари ва бошқа шу кабиларни) уриб юбориш ёки улар билан 
тўқнашиш; 3) ҳаракатдаги транспорт воситалари билан тўқнашиш; 4) кес-
кин тўхтатилиши ёки йўлдаги тўсиқларга урилиши туфайли ёхуд бошқа 
сабабларга кўра турғунликни йўқотиши натижасида транспорт воситаси-
нинг ағдарилиши; 5) ҳаракатдаги транспорт воситасидан йўловчиларнинг 
ағанаб тушуши; 6) транспорт воситасининг ағдарилиши (масалан, 
кўприкдан); ҳамда 7)транспортда (электр симларида транспорт воситала-
рининг тўқнашиши натижасида ёқилғи узатиш тизимида юзага келадиган 
носозликлар, ёқилғининг портлаши ва бошқа сабабларга кўра) келиб 
чиқадиган ёнғиндан иборат бўлиши мумкин.
 
Санаб ўтилган авария турларининг ҳар бири ўзига хос қонуни-
ятларга, ўз динамикасига эга бўлиб, бу хусусиятлар ўз навбатида из ҳосил 
бўлишининг спецификаси ва қонуниятларини белгилаб беради.