34813-м о д д а. Кассация инстанцияси судининг ишни
кўриш доираси
Ишни кассация тартибида кўраётганида суд биринчи инстанция суди ҳал қилув қарорининг қонуний, асосли ва адолатли эканлигини кассация шикояти ёки протестининг важлари ҳамда улар юзасидан билдирилган эътирозлар доирасида текширади. У янги далилларни ўрганиб чиқиши ва янги фактларни аниқлаши мумкин.
1. Кассация инстанцияси суди ишни апелляция тартибида кўришдан фарқли равишда ишга доир тарафлар ҳамда ишда иштирок этувчи бошқа шахслар томонидан берилган шикоят ҳамда прокурор томонидан келтирилган протест бўйича биринчи инстанция суди ҳал қилув қарорининг фақатгина шикоят қилинган қисмини текширади.
Мазкур қоида фуқаролик процессуал қонунчилигига киритилган ўзгартишлардан бири бўлиб, кассация инстанцияси судида иш кўришни апелляция инстанцияси судида кўришдан фарқлайди ҳамда биринчи инстанция суди чиқарган ҳал қилув қарорининг фақат шикоят қилинган ёки протест келтирилган қисминигина текширади. Биринчи инстанция суди томонидан чиқарилган ҳал қилув қарорларининг асослантирилмаган, ғайриқонуний қисми бўйича кассация тартибида манфаатдор шахслар томонидан шикоят берилиши ҳамда прокурор томонидан протест келтирилиши мазкур ҳал қилув қарорларининг фақатгина шикоят қилинган ҳамда протест келтирилган қисминигина кассация инстанцияси судида текширишга асос бўлади.
Суднинг ҳал қилув қарори асослантирилмаган, деганимизда иш учун аҳамиятли ҳолатларнинг тўла аниқланмаганлиги ва исботланмаганлигини, суднинг ҳал қилув қарорида баён қилинган хулосаларнинг иш ҳолатларига мувофиқ келмаслигини тушунамиз.
Суд ҳал қилув қарорининг ғайриқонунийлиги – унинг қонунга, яъни ишнинг кўрилиши ва ҳал этилишида татбиқ этилиши лозим бўлган моддий ва процессуал ҳуқуқий нормаларига мувофиқ бўлмаслигидир. Моддий ҳуқуқ нормалари ёки процессуал ҳуқуқ нормаларининг бузилганлиги ёки нотўғри татбиқ қилинганлиги ҳал қилув қарорини бекор қилиш ва ишни янгидан кўриш учун биринчи инстанция судига юборишга асос бўлади.
Моддий ҳуқуқ нормаларининг бузилиши ёки нотўғри татбиқ этилиши – асоссиз ҳал қилув қарори чиқарилиши ҳолларидагина, жумладан, суднинг хулосалари иш ҳолатларига тўғри келмаганидагина ҳал қилув қарорини бекор қилиш ёки ўзгартиш учун асос бўлади. Агар биринчи инстанция суди иш ҳолатларини тўла ва тўғри аниқлаган бўлса-ю, аммо моддий ҳуқуқ нормаларини татбиқ этишда хатога йўл қўйган бўлса, бундай камчилик иккинчи инстанция суди томонидан тузатилиши мумкин. ФПКнинг 316-моддасида кўрсатилишича, апелляция, кассация, назорат инстанциялари ишни кўрган суд томонидан йўл қўйган қонунни бузиш ҳолларини ҳал қилув қарорини бекор қилиш, ўзгартиришга ёхуд янги ҳал қилув қарори чиқаришга асос бўлмайди деб топсалар, бу ҳақда ажримда, қарорда ёки махсус қабул қилинадиган хусусий ажримда кўрсатишлари лозим.
Процессуал ҳуқуқ нормаларини бузиш ёки нотўғри татбиқ қилиш ишни нотўғри ҳал этишга сабаб бўлган ёки сабаб бўлиши мумкин бўлган тақдирдагина ҳал қилув қарорини бекор қилишга асос бўла олади.
2. Юқорида айтиб ўтилганидек, кассация инстанцияси суди биринчи инстанция судининг ҳал қилув қарорини фақатгина шикоят қилинган, протест келтирилган қисминигина кўради. Суднинг ҳал қилув қарори кириш, баён, асослантирувчи ҳамда хулоса қисмларидан иборат (ФПКнинг 206-моддаси). Шундан келиб чиқиб айтиш мумкинки, ҳал қилув қарорининг баён қисмида даъвогарнинг талаби, жавобгарнинг эътирозлари ҳамда бошқа шахсларнинг тушунтиришларини, асослантирувчи қисмида ишнинг суд томонидан аниқланган ҳолатлари, ишнинг ҳолатлари тўғрисидаги суд хулосаларига асос бўлган далиллар, суд у ёки бу далилни рад қилишда асосланган хулосалар, суд амал қилган моддий ва процессуал ҳуқуқ нормалари кўрсатилади. Ҳал қилув қарорининг хулоса қисмида эса суднинг арз қилинган талабларни қаноатлантириш ёхуд бутунлай ёки қисман рад этиш тўғрисидаги хулосаси, суд харажатларининг тақсимланиши ва ҳоказолар кўрсатилади.
Кассация тартибида шикоят қилинганда ёки прокурор томонидан протест келтирилганда юқорида санаб ўтилан ҳолатларнинг ҳал қилув қарорида кўрсатилмаганлиги ёки эътиборга олинмаганлиги ёхуд нотўғри қўлланилганлиги ушбу қарорнинг муайян қисми юзасидан кассация тартибида шикоят қилишга (протест келтиришга) асос бўлади.
Кассация инстанцияси судининг асосий вазифаси ҳам фақатгина ҳал қилув қарорининг шикоят қилинган (протест келтирилган) қисминигина текширишдан иборат.
3. Кассация инстанцияси суди янги далилларни ўрганиб чиқиши ва янги фактларни аниқлаши мумкин, агар бу далиллар биринчи инстанция судига тақдим этилмаган ёки суд асоссиз равишда бу далилларга баҳо бермаган ҳолларда йўл қўйилади.
Do'stlaringiz bilan baham: |