Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик университети “ФУҚаролик ҳУҚУҚИ ” кафедраси

Иккинчидан,Фуқаролик кодексининг 1119-моддасида нолойиқ меросхўрлар доираси қатъий мустаҳкамланган. Хусусан, ушбу модданинг биринчи қисмида белгиланишича, мерос қолдирувчини ёки эҳтимол тутилган меросхўрлардан бирортасини қасддан ўлдирган ёки уларнинг ҳаётига суиқасд қилган шахслар васият бўйича ҳам, қонун бўйича ҳам мерос олиш ҳуқуқига эга эмаслар. Бунда фикримизча, биргина мерос қолдирувчи ёки эҳтимол тутилган меросхўрлардан бирортасини қасддан ўлдирган ёки уларнинг ҳаётига суиқасд қилган шахслар васият бўйича ҳам, қонун бўйича ҳам мерос олиш ҳуқуқидан маҳрум қилиниши етарли эмасдир. Хусусан, мерос қолдирувчига қарши қаратилган ҳамда қасддан содир этилган ҳар қандай жиноят уни содир этган шахснинг мерос олишга нолойиқлигидан далолат беради. Ўз навбатида бошқа хорижий давлатлар фуқаролик қонунчилигида ҳам мерос қолдирувчига қарши қаратилган жиноят содир қилган шахснинг қонун бўйича ҳам васиятнома бўйича ҳам нолойиқ меросхўр деб топилиши ва меросдан маҳрум қилиниши аниқ белгиланган. Масалан, Россия Фуқаролик кодексининг 1117-моддасида назарда тутилган моддага кўра, қасддан ҳуқуққа хилоф равишда мерос қолдирувчига, унинг меросхўрларидан бирига нисбатан амалга оширилган жиноятлари учун фуқаролар васиятнома бўйича ҳам қонун бўйича ҳам, башарти бундай ҳаракатлар суд тартибида исботлаб берилса, меросга нолойиқ шахс деб топиладилар ва меросдан маҳрум қилинадилар.
Амалдаги Фуқаролик кодексининг 1119-моддасида фақатгина мерос қолдирувчи ёки эҳтимол тутилган меросхўрлардан бирортасини қасддан ўлдирган ёки уларнинг ҳаётига суиқасд қилган ҳолдагина нолойиқ меросхўр деб топилиши бизнингча, мантиқан нотўғридир.
Қайд этилганларни инобатга олиб, шнингдек Россия қонунчилик тажрибасидан келиб чиқиб, Фуқаролик кодексининг 1119-моддаси биринчи қисмини қуйидаги таҳрирда ифодалашни таклиф қиламиз:
“Мерос қолдирувчини ёки эҳтимол тутилган меросхўрлардан бирортасининг ҳаёти ва соғлиғига қасддан жиноят содир қилган шахслар, башарти бундай жиноят суд тартибида исботланган ҳолда васият бўйича ҳам, қонун бўйича ҳам мерос олиш ҳуқуқига эга эмаслар. Васият қилувчи ўз ҳаётига суиқасд қилинганидан кейин васиятнома берган шахслар бундан мустасно.”