Ўзбекистон републикаси

Блоклар бўйича ўртача миқдорни аниқлаш. Блоклар бўйича компонентнинг (компонентларнинг) ўртача миқдорини аниқлаш, олдиндан ҳисоблаб топилган айрим лаҳимларнинг ўртача миқдорларини ҳисоблаш орқали амалга оширилади. Масалан, горизонтал лаҳимлардаги икки контурловчи блоклар узунлиги бир хил, шу билан бирга улар таъсиридаги майдонлар ўзаро тенг бўлган тақдирдагина, икки штрек билан чегараланган блок учун ўртача миқдор ўртача арифметик қийматлар бўйича ҳисоблаб топилиши мумкин (52- расмдаги S_I S_II ).

52-расм. Икки томондан контурланган маъданли тана блоки

Агар лаҳимнинг контурловчи блок узунликлари – ҳар хил бўлса, унда блокдаги компонентнинг ўртача миқдорини ҳисоблаш, эслатиб ўтилган узунликлар бўйича ўртача солиштирма усулида амалга оширилади.

Бурғулаш қудуқларини намуналаш маълумотлари бўйича ўртача миқдорни аниқлаш. Колонкали бурғулаш қудуқлари бўйича ўртача миқдорни аниқлаш ўзига ҳос ҳусусиятга эга. Керннинг чиқиш фоизига боғлиқ равишда намуна сифатида фақат керн, фақат шлам ёки ҳар иккиси биргаликда олинади. Йиғилган шлам хақиқатдан ҳам айнан участкада қазилган қудуқ бўйича олинганлигига, кондициядан четга чиқмаганлигига ёки бойимаганлигига объектив ишонч ҳосил қилинсагина керн, шлам ёки ҳар иккиси биргаликда олинган намуналар бўйича олинган натижалар қониқарли деб ҳисобланади.
Етарли даражада тўла қазиб чиқарилган керннинг ўзи бўйича ўртача миқдорни ҳисоблаш ўртача арифметик қийматлар бўйича ёки секциялар миқдоридан келиб чиқиб ўртача солиштирма усулда амалга оширилади. Айтиб ўтилган у ёки бу усулни қўллаш, керн намунаси узунлигининг ўзгарувчанлик чегарасига боғлиқ.
Керн чиқиши тўла бўлмаган маъданли тананинг у ёки бу участкаси учун керн секциялари қатори бўйича ўртача миқдорни ҳисоблаш қуйидаги формула бўйича амалга оширилади:
C =  ;
Бу ерда С – берилган участка учун ўртача миқдор;
С₁ – айрим секциялар узунлигига пропорционал равишда ўтказилган таҳлилларнинг ўртача қиймати;
С  – ўртача пропорционали келтирилган қазиб олинган керннинг ҳақиқий узунлиги, яъни
C_I =  ,

C_II =  .

Мос равишда турли хил нисбий оғирликда:

C =  ,

C =  .

Бу ерда с₁, с₂ ва бошқалар – айрим секциялар бўйича ўртача миқдор
l₁, l_2….. l  - секция узунлиги;
l’₁, l’_2….. l  - белгиланган секцияга мос келувчи керн узунлиги
d₁, d_2…… d  - айрим секциялардаги маъданларнинг нисбий оғирлиги
Белгиланган секцияга ёки интервалга мос келувчи керн бўйича ва шлам билан биргаликда ўртача миқдорни ҳисоблаш кўпинча қуйида келтирилган формула бўйича амалга оширилади ва унда қуйидаги белгилар қабул қилинган:
D – қудуқ диаметри;
D₁ – керн диаметри;
L – ўртача миқдори ҳисобланаётган участканинг қазиб ўтилган узунлиги(қалинлиги);
С – қазиб ўтилган L узунликдан олинган керн узунлиги;
υ – узунлиги L бўлган қудуқлар билан қазилган участка ҳажми;
υ₁ – С узунликдаги керннинг ҳажми;
υ₂ - узунлиги L бўлган участкадаги қудуқларнинг шламмли қувурларидан ва жалобларидан ажратиб олинган шламлар ҳажми;
А₁ – ўрганилаётган кернни таҳлил қилиш натижасида олинган компонентнинг миқдори;
А₂ - ўрганилаётган шламни таҳлил қилиш натижасида олинган компонентнинг миқдори;
А – узунлиги L бўлган участкада ўрганилаётган керн ва шлам маълумотлари бўйича ҳисобланган компонентнинг ўртача миқдори.
Бундан маълум бўладики:

.
C, L, D₁ D₂ орқали ифодаланган, келтирилган қийматлар нисбатини   ва   қўйиб, қуйидаги биринчи тенгликни оламиз:

А= А₁   ∙ + А₂(1-   ёки

А=   ∙ (А₁-А₂) + А₂