Ўзбекистон републикаси

Фойдали қазилмаларнинг ўртача миқдорни ҳисоблаш. Разведка лаҳимларидан олинган намуналарнинг кимёвий таҳлиллари, нисбий ва ҳажмий оғирликларини аниқлаш ва қалинликларини ўлчаш ҳисобланаётган тана учун ҳарактерли бўлган ўртача қалинликни, нисбий ва ҳажмий оғирликни ва миқдорни аниқлаш учун дастлабки материаллар бўлиб ҳизмат қилади. Захираларни ҳисоблаш одатда айрим участкалар(блоклар) бўйича амалга оширилади ва улардаги ҳар бир ҳисобланадиган тана табақаланади. Шунингдек, кўп ҳолларда блоклар контурлари бир қанча лаҳимлар ёрдамида аниқланади, бунинг учун дастлаб айрим лаҳимлар бўйича ўртача қийматлар ҳисоблаб топилади. Оқибатда блокга тегишли лаҳимлар бўйича олинган ўртача қиймат асосида барча блок учун ўртача миқдор, ўртача нисбий ва ҳажмий оғирлик ва ўртача қалинлик ҳисобланади.
Тоғ-разведка лаҳимларини намуналаш натижасида одатда қуйидагилар аниқланади:

1. 
   Танланган секцион намуналаш ишлари олиб борилган холларда - ҳар бир забой бўйича компонентларнинг ўртача миқдори. Тизимли равишда секцион намуналаш ўтказилган ҳолларда, уларнинг натижалари маъдан турлари бўйича захираларни ҳисоблаш учун фойдаланилганда забойлар бўйича ўртача миқдор ҳисобга олинмаслиги мумкин.
   
2. 
   Айрим тоғ-разведка ёки тоғ лаҳимлари бўйича ўртача миқдор.
   
3. 
   Блоклар бўйича ўртача миқдор.
   

Ҳар уч холат учун ҳисоблаш ишлари икки асосий формуланинг бири бўйича олиб борилади. Улардан бири – ўртача арифметик формуласидир.
С= ;
Иккинчиси – ўртача солиштирма
С= ;
Бу ерда с_1, с_2, с₃ ва бошқалар –берилган қаторнинг қийматлари, жумладан, забойнинг ёки лаҳимларнинг масалан, штрек ёки восстаюшийнинг айрим намуналари бўйича ўрганилаётган компонентннинг миқдори; n – забойда, лаҳимда ёки бир нечта лаҳимлардаги секцион намуналарнинг миқдори.
Иккинчи формула биринчисидан α нинг баъзи бир қийматлари билан фарқ қилади ва у маъдан танаси ёки намуналар орасидаги масофа қалинлиги бўйича айрим секцион жўякли намуналар узунлиги l: намуна олинаётган маъданларнинг d – нисбий оғирлигини, ld хосилаларни, участка(блок) майдонини, унинг ҳажми V ни ўз ичига олади.