«Ўзбекистон давлати ва ҳУҚУҚи асослари» (8-синф) дарслиги бўйича саволлар ва жавоблар

Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев томонидан суд-ҳуқуқ тизимини ислоҳ қилиш бўйича қандай фармонлар қабул қилинди?

Жавоб: Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Суд-ҳуқуқ тизимини янада ислоҳ қилиш, фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини ишончли ҳимоя қилиш кафолатларини кучайтириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги фармони қабул қилинди. Унда суд-ҳуқуқ тизимини ислоҳ қилиш бўйича устувор вазифалар белгилаб берилди. Фармонда суд ҳокимиятининг ҳақиқий мустақиллигини таъминлаш, фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилиш, одил судловга эришиш имкониятини ошириш каби масалалар суд-ҳуқуқ тизими ислоҳотларининг асосий мақсади сифатида белгилаб қўйилди. Бу мақсадга эришиш йўлидаги суд, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи ва назорат органларига аниқ вазифалар юклатилди.

108. 
     Амир Темур давлатидаги суд тизими ҳақида нималарни биласиз?
     

Жавоб: Амир Темур давлатида одил судловни амалга ошириш учун мукаммал тизимдаги суд тизими мавжуд бўлиб, улар қуйидаги тўрт соҳага бўлинган ва қозилар томонидан бошқарилган: Фуқаролик суди (аҳоли қозиси); Ҳарбий суд (лашкар қозиси); Шариат суди (ислом қозиси); Амалдорлар суди (хизматчилар қозиси).
Шаҳар, ўлка ва вилоят аҳолиси жиноят ва фуқаролар иши бўйича суд қилинарди. Бу ишда шариат, ҳарбий кишиларга нисбатан ҳарбий суд (трибунал) қўллаНильса-да, тузуклар асосида ҳукм чиқарилган. Тахт ворислари учун ҳукмни амирнинг ўзи чиқарарди.

109. 
     «Ахлоқ» деганда нимани тушунасиз, моҳиятини айтиб беринг.
     

Жавоб: Ахлоқ – кишининг жамиятдаги хулқ-атворини тартибга солувчи талаб ва қоидалар йиғиндиси.Кишининг жамиятдаги хулқ-атворини тартибга солувчи қоидалар тизими ахлоқ ҳисобланади. Ўзбекистон ҳудудида минг йиллар давомида шакл ланган миллий ахлоқ нормалари миллий ҳуқуқ тизимимизнинг шаклланишида ҳал қилувчи аҳамият касб этган.

110. 
     «Ҳуқуқ» деганда нимани тушунасиз, қандай белгилари мавжуд?
     

Жавоб: Ҳуқуқ – давлат томонидан ўрнатилган ва у томонидан ҳимоя қилинадиган барча учун мажбурий бўлган хулқ-атвор қоидаларининг тизими. Ҳуқуқ хулқ-атвор нормалари ёки қоидалари йиғиндисидан иборатдир. Лекин бу нормалар ёки қоидалар яхлит, тартибли тизим ҳолида намоён бўлади. Ана шу тизим давлат томонидан белгилаб қўйилган ва ижозат берилган бўлиши шарт. Ҳуқуқ албатта давлат иродасини ифодалайди. Ҳуқуқий давлатда давлатнинг иро даси жамият, халқ иродаси билан мос тушганлиги сабабли бундай дав латда ҳуқуқ жамият ёки халқ иродасини ифодалайди деб таъкидлаш мумкин. Ҳуқуққа оид нормалар ва қоидаларда баён этилган талаблар жамиятнинг бар ча аъзолари томонидан бажарилиши мажбурийдир. Яъни ҳуқуққа оид нормалар ва хулқ-атвор қоидалари умуммажбурийдир.

111.