Ўзбекистон алоқа ва ахборотлаштириш агентлиги тошкент ахборот технологиялари университети

Статистик усул; 

Эксперт усули; 

Аналитик усул; 

Комбинациялаштирилган усул. 
Статистик усулда субъектнинг ва тармоқдаги бошқа турдош 
субъектларнинг бир неча йиллик фаолияти давомида юз берган риск 
ҳодисалари ҳамда уларнинг таъсирида кўрилган зарарларнинг даражаси 
ўрганиб чиқилади . Бошқача килиб айтганда бу усул 
ёрдамида ухшаш 
фаолият билан шурулланадиган хўжаликларда кўриладиган зарар, унинг 
даражалари ва такрорланиб туриш холлари ўрганилади.
Эксперт усулида иш тажрибаси юқори ва мазкур соҳада эксперт 
ҳисобланган юқори малакали мутахассисларнинг фикрлари, аниқ ҳисоб-
китоблари ва тавсиялари эътиборга олинади . Яъни бу усул 
ёрдамида 
тажрибали тадбиркорлар фикри 
йигилади, у қ
айта ишланади, менежер ва 
мутаҳассисларнинг 
тижорат 
операцияларда 
хавфнинг 
кутилиш 
даражалари
даги фикрлари 
таҳлил қилинади. 
Аналитик усулда иқтисодий-математик усуллар, вазиятли иш ўйинлари ва 
эхтимоллар назариясидаги моделлар ёрдамида рискнинг даражасига баҳо 
берилади. Яъни 
эхтимоллар назарияси, ўйинлар (теории игр) 
назариясидаги 
математик 
моделларни қўллашга асосланади.
Комбинациялаштирилган усул юқорида келтирилган барча усулларни 
ёки улардан бир нечтасини қўллаш орқали амалга оширилади. 
Тадбиркорлик таваккалчилигини ҳал қилиш жараёнида тадбиркор 
олдида мавжуд усуллардан бирини, яъни талабга жавоб берадиганини 
танлаш масаласи кўндаланг туради. Бунинг учун тадбиркор барча ҳолатларни 

---

40 
таҳлил қилиб чиқиши керак. Тадбиркорлик таваккалчилигини баҳолаш ва 
ҳисобларнинг аниқлиги мутахассисларнинг малакасига ва улар ҳал қилаётган 
ҳолатга боғлиқ.
Ўз фаолияти учун маъқул бўлган риск даражаси, қоида бўйича, 
активлар ва хусусий капиталнинг қиймати, пул оқимларининг миқдори, 
тўловга қобиллик даражаси, соф фойда ва рентабеллик каби кўрсаткичлар 
билан аниқланади.
Рискнинг мақсадга мувофиклигига баҳо бериш учун энг аввало эхтимол 
қилинаётган, хавф даражасига қараб рискнинг тайин зоналарини ажратиб 
олиш зарур. Шу зоналарнинг умумий кўриниши 1.3.1-расмда берилган. 
 
1.3.1-расм 
Зарар кутилмайдиган, яъни хўжалик фаолиятининг натижаси ижобий 
бўлган зона хавфсиз зона деб аталади. 
Ва шу билан бирга рискнинг йўл қўйилиши мумкин бўлган, жиддий ,