Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

Температурадан сызықлы кеӊейиў коэффициенти (ХЧКК).
Аўыр бетонныӊ ХЧКК 
10·10
-6
0
С ти қурайды ҳәм бетон 50
0
С қыздырылғанда 0,5 мм

м болады. Бетон тийкарында 
имарат ҳәм иншаатлар қурылғанда ХЧКК есапқа алынып, температура парқынан оларда 
жарықлар пайда болыўын огоҳлантириш мақсетинде температурадан киришиш чоклары 
пайда етиледи. 
Бетон структурасында каркас ўазыйпасын орынлайтуғын ири толтырғыш ҳәм олар 
арасын толтырыўшылар матрица ўазыйпасын орынлаўшы араласпаныӊ температурадан 
сызықлы кеӊейиў коэффициентлери түрлише болады. Температура 80
0
С артқанда ишки 
зорығыў есабынан ири толтырғышлар ҳәм араласпа контакт бетлеринде микрожарықлар 
пайда болады. 
Бетонныӊ температурадан ишки зорығыўын кемейттириў ушын қураўшыларды 
сызықлы кеӊейиў коэффициенти бир-бирине жақынларын таӊлаў мақсетке муўапық 
Темирбетон конструкцияларды жойбарлаўда бетон ҳәм арматураныӊ температурадан 
сызықлы кеӊейиў коэффициентлерин жақынластырыў шәрт, кери жағдайда оларжыӊ бир 
пүтин конструкция болып ислеўин тәмийинлеў қыйын болады. 
Отқа шыдамлылық. 
Бетонға олов тәсирин үйрениў имарат ҳәм иншаатларға жоқары 
температура тәсир еткенде пайда болатуғын ӛзгерислерди алдыннан есапқа алыў ушын 
әҳмийетли есапланады. Бетон улыўма жанбайтуғын материал есаплансада, жоқары 
температура тәсиринде бузылады. 
Имаратларға от түскенде оловнинг қысқа мүддетли тәсиринде бетон қәсийетлери 
ӛзгермеслиги мүмкин. Бирақ 160-200
0
С температура узақ мүддет тәсир етсе бетонныӊ 
беккемлиги 25-30% ке пәсейеди. Температура 500
0
С дан артып кетсе, цемент тасы 
гидроминераллары ҳәм калций гидрооксиди парчаланади, нәтийжеде бетонныӊ беккемлиги 
кескин кемейеди ҳәм конструкция бузыла баслайды. 
Бетон узақ мүддет 200
0
С артық температурада ислетилиўи мӛлшерленген болса, 
бетонды ыссылық изоляциясы материаллары менен қорғаў ямаса конструкцияларды отқа 
шыдамлы бетоннан таярлаў зәрүр. От түсиў эҳтимоли кӛп болған қурылыс объектлеринде 
бетон ислетилгенде бетин температура тәсиринде тезликде кӛшип геўек ыссылық 
изоляциясы материалы пайда етиўши арнаўлы полимер композициялардан пайдаланыў 
мақсетке муўапық.