|
Ekonomikalıq sisteması. XVI ásir baslarında Germaniya xalqınıń tiykarǵı bólimi ǵárezli diyxanlardan quralǵan edi. Olardıń huqıqları tolıq xojeyininiń qálewine baylanıslı edi. Qalalarda tiykarınan, iri qalalarda da, cex islep shıǵarıw ónermentshiliktiń tiykarın quraytuǵın edi. Cex magistrlarına patriciylar shańaraǵınıń aǵzaları hám bay byurgerlerdiń wákilleri kirer edi.
XVI ásir aqırı – XVII ásir baslarında islep shıǵarıwshı kúshler rawajlanıwı hám miynet bólistiriliwi xalıq aralıq sawda baylanıslarınıń sezilerli rawajlanıwı na alıp keldi. Sawda jollarında jaylasqan Germaniya jáhán sawdasında oraylıq orındı iyelep turar edi. Golland hám anglichan sawdagerleri básekisine shıdam bere almaǵan arqa german jerleri, Ganza XV ásir aqırlarında krizisti basınan keshirip atır edi. Ullı geografiyalıq ashılıwlar bolsa jáhán sawdasınıń tez arada Atlantik okeanı jaǵalawlarına jıljıwınan derek berdi. Soǵan qaramastan, XVI ásir ortalarında Arqa Italiyanıń hám onıń dáldálshılıǵında pútkil shıǵıstıń Batıs Evropa bazarları menen baylanısları german jerleri arqalı ótetuǵın edi. Nemis qalaları, ásirese, Augsburg, Nyurnberg hám Reyn hám joqarı Dunaydaǵı basqa bazı qalalar Evropa sawdasınıń iri orayları bolıp qala berdi. Nemis sawdagerleri Evropanıń sawda portlarında jeńilliklerge iyeliginen hám jáhán sawdasınıń jańa jónelisinen jaqsı ǵana paydalanıp otırdı. Germaniyanıń xalıq aralıq ekonomikalıq ornı sonda, sol waqıtları ol mıs qazıp shıǵarıw boyınsha dún`yada birinshi orında turatuǵın edi, mıs sawdadaǵı tiykarǵı pul edi. Amerika altını hám gúmisiniń Evropaǵa aǵıp keliwi tek XVI ásir ortalarınan sezile basladı.
Sawda jollarındaǵı qolay jaylasıwı, ónermentshilik ónimlerin islep shıǵarıwdıń ósiwi, awıl xojalıq ónimlerin jetistiriwdiń ósiwine alıp keldi. Bul jaǵday ásirese XVI ásir baslarında ayqın kózge taslanadı. Arqa nemis qalaları gúllendi, baylıq hám qımbat bahalı bezeniw buyımlarınıń jıyındısı kózge taslanadı. Augsberglik Fugerler shańaraǵı haqqında, olar urıs hám tınıshlıq táǵdirin óz qolında uslap turǵanlıǵı haqqında aldınǵı baplarda sóz etken edik. Fugerler , Vel`zerler hám basqa solar qatarlı shańaraqlar sol dáwir ólshemi boyınsha haqıyqıy jáhán sawdasın alıp barar, kóplep mámleketler ózleriniń jaylasıw ornına iye edi. Kóplep nemis qalaları qolay jaylasıwı hám sawda baylanısları menen tanıqlı edi. Ataqlı nemis gumanisti Yakov Vimpfeldiń sol waqttaǵı Kyol`n haqqında sonday dep jazadı: Bul qala óziniń keń sawdası hám ólshemsiz baylıqları menen Reyn qalalarınıń patshası esaplanadı. Nyurnberg metalǵa islew beriw óndiristiń iri orayı-XVI ásirde 20 mıńǵa jaqın xalıqqa iye edi. Elzas qalaları ishinde Strasburg óziniń sawda baylanısları menen, Mayn boyındaǵı Frankfurt bolsa Gollandiya, Finlandiya, Angliya, Pol`sha, Chexiya, Italiya hám Franciyadan sawdagerlerdi jıynaytuǵın yarmarkası menen belgili edi. XV ásir aqırında Germaniya shıǵısındaǵı Leypcig yarmarkası úlken áhimiyetke iye bola baslaydı. Kishi qalalar Ul`m, Konstanc, Revesbur hám Augsburglar toqımashılıq orayları esaplanıp óz ónimlerin tek jergilikli bazarǵa emes al Italiya hám Ispaniya bazarlarına da alıp shıǵatuǵın edi. Dunay boyında jaylasqan nemis qalaları arqalı Qubla Shıǵıs Evropa menen sawda alıp barılatuǵın edi.
Islep shıǵarıw hám sawdanıń ósiwi, úlken baylıqlardıń toplanıwı XV ásir aqırlarında aq german qalalarında bazar qatnasıqlarınıń qáliplesiwine alıp keldi, tártipsiz manufaktura rawajlandı. Sol waqıtta kóp kúsh hám dáramat talap qılatuǵın tarawlarda mısalı baspaxana oraylasqan manufaktura da rawajlandı. Ásirese taw-kán óndirisinde, tiykarınan qımbat bahalı metallar qazıp alıw tez rawajlandı. XVI ásir birinshi on jıllıǵında Germaniya taw kán óndirisinde júz mıń adam bánt edi. Germaniyadan Evropanıń basqa aymaqlarına qaraǵanda kóp mıs qazıp alınatuǵın edi. 1670-1730 jılları Germaniya ekonomikalıq jaqtan Evropanıń eń aldıńǵı mámleketine aylanadı hám Reformaciya dep atalǵan diniy revolyuciyanıń orayı bolıp qaldı. Reformaciya hám onnan keyingi Diyxanlar urısı Germaniya pıtırańqılıǵın jánede háwij aldırdı.
Do'stlaringiz bilan baham: |
