Ózbekistan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministrligi

Yakobinshiler diktaturası hám qulawı. Respublika qáwip astında. Lyudovik XVI nıń óltiriliwi Angliya hám Ispaniyanı Franciyaǵa qarsı urısqa atlandırdı. 1793-jılı báhárde Avstriya armiyası hújimge ótti. Francuz áskerleri jeńiliske ushıray basladı. Yakobinshiler hám ápiwayı xalıq bunda jirondistlerdi ayıpladı. Jirondistler sudsız jazalawdı toqtatıwǵa urındı. Olar, hátte Marattı hám jáne bir yakobinshi – Jak Eberdi (1757-1794) qamaqqa alıwǵa qarar etti. Eber xalıq ushın shıǵarılatuǵın “Le pure Ducheshe” (Ata Dyushen) gazetasınıń redaktorı edi. Gazetanıń hár bir sanında Eber jirondistlerdı áshkara eter hám olardı óltiriwge shaqırar edi. Bul waqıtta Franciyanıń qublasında antirevolyuciyalıq qozǵalańlar háwij aldı. Qozǵalańlar ásirese, Normandiya hám Bandeyde kúshli edi. Sawatsız xalıq óz ǵázebin qala xalqına qarattı. 1793-jılı 2-iyunǵa óter keshesi Milliy gvardiya Konventti orap aldı. Oqqa tutılıw qáwpi astında Konvent óz quramınan jirondistlerdi quwıw haqqında qarar qabıl etti. Olardıń bir bólimi qamaqqa alındı.

Franciyada hákimiyat yakobinshilerge hám olardıń kósemleri– Robesp`er, Marat, Dantonlarǵa ótti.

Yakobinshiler diktaturasınıń ornatılıwı. Yakobinshiler revolyuciyalıq basqarıw járiyaladı. Onıń maxseti qalay bolmasın revolyuciyanı saqlap qalıw edi. Bunıń ushın olar revolyuciyalıq terror ornattı. Konvent joqarǵı nızam shıǵarıwshı organ bolıp qala berdi. Oǵan 11 adamnan ibarat hukimet – Robesp`er basshılǵındaǵı jámiyet qutqarıw komitet boysınatuǵın edi.

1793-jıldıń jazında jas bay hayal Sharlotta Korde Marattı óltirdi. Sudta ne ushın óltirgenligi haqqında sorawǵa Sharlotta: “ Men júz mıńlap basqalardı saqlap qalıw ushın bir adamdı óltirdim, biygúnalardı saqlap qalıw hám óz Watanıma dem beriw ushın qutırǵan jabayı haywandı óltirdim”, - deydi. Ol ólimge húkim ettildi.

1793-jılı Konvent Franciyanı respublika dep járiyalawshı hám keń demokratiyalıq erkinlikler beriwshi jańa Konstitutciya qabıl etiwine qaramastan, mámlekette ayrıqsha jaǵday húkim súretuǵın edi. Biraq eń áhmiyetlisi – Konvent feodal ǵárezlilikti hám tólemlerdiń barlıǵın biykar etiw haqqında ataqlı dekretti qabıl etti. Shet elge qashıp ketkenlerdiń jerleri mayda bóleklerge bólinip, satıp jiberildi. Diyxanlar endi tólemdi 10 jılǵa keshiktirilgen halda ózlerine jeke jer maydanın satıp alıwı mumkin edi.

1793-jılı 17-sentyabrde Konvent gúmanlı adamlar haqqında Nızam qabıl etti. Ol barlıq “gúmanlılar”dı tınıshlıq ornatılǵanǵa shekem qamaqqa alıw hám saqlawdı názerde tutatuǵın edi. Konventte qalǵan 73 jirondistler qamaqqa alındı. 9-oktyabr kuni birinshi deputat ólimge húkim etildi. Qamaqqa alınǵan jirondistlerdiń biri sud húkiminen soń:”Xalıq uyıqlap atırǵanı ushın bizler ólip atırmız, sizler bolsa ol oyanǵanı ushın ólesizler!”,- degen edi. 14-oktyabrde burınǵı korolevanı sud etti hám 16-oktyabr` kúni Mariya Antuanetta óltirildi.