Ózbekistan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministrligi

«Úshinshi qatlam jırlawshısı». XVIII ásir 50-jıllarınıń ortalarında hár bir anglichan dúkanı hám kitap dúkanıdan arzan pulǵa Uil`yam Xogarttıń (1697-1764) gravyuraların satıp alıw múmkin edi. Xogart haqqında onıń avtoportreti hár qanday biograftan jaqsıraq aytıp berer edi: bul – kartina ishindegi kartina. Ol shın kewil menen hám ullılıq penen qaraydı, aqılǵa tolı kózleriniń qarawları oylı. Kartinada bir topar kitap, olardan biri – Svift miyneti. Qasında súwret sızıw áspabları jatıptı. Olar Xogarttıń qollarında anglichan burjua jámiyetiniń aqılǵa sıymaytuǵın táreplerin ashıp beriwshi qorqınıshlı quralǵa aylanadı. «Saylawlar» seriyasındaǵı gravyuralarda avtor parlamentke saylawlar tariyxın kórsetken. Mine saylawshılardı tartıw ushın shólkemlestirilgen saylaw aldı bázimi-ulıwma araqxorlıqtıń jerkinishli kórinisi. Mine sumlıqlı fermer – saylawshınıń satılıwı. Mine endi, aqırı, «eń múnásip» deputattıń jeńisi. Bunnan bılay aǵartıwshılardıń mámleketti «Ádalatlı» basqarıw haqqındaǵı arzıwların bayan etedi.

Óz-ózinen túsinikli, tamashagóyler hám avtordıń sezimleri siyasıy kóz boyamashılıq hám ótirikshiler tárepinde emes. Xogarttıń kewline ápiwayı adamlar jaǵımlıraq, olarǵa degen qádir qımbat haqqındaǵı óz túsiniklerin tolıq saqlap qolǵan. Xudojnik óziniń eń jaqsı miynetlerinde olar tárepinde edi.

Aǵartıwshılıq dáwirinıń zamanlası hám guwası, francuz xudojnigi Jan Batist Simlon Sharden (1699-1779) boldı, ol «úshinshi qatlam jırlawshısı» degen at alǵan edi. Kúndelik turmısqa dıqqat penen qarap, predmetlerdi gúzetip, Sharden ápiwayılıqtan joqarı poeziyanı ashıp bere aldı. «Bazardan qaytqan hayal» - xudojniktıń eń ájayıp miynetleriniń biri.

Sharden súwretlew óneriniń áyyemgi úrp ádetlerin buzbaydı, biraq onıń súwretleri jeńiltek saray kórkem-ónerine qarsı úgitlew edi. Peterburg kórkem-óner Akademiyasınıń konferenciyalar zalı ushın jaratılǵan «Kórkem-óner atributları menen natyurmort» áne usınday miynet esaplanadı.

Jumsaq qarańǵılıqtan xudojniktıń stolı kórinedi: orayda músinshilik simvolı bolǵan Merkuriy músini. Arxitekturalıq sızılmalar, rejeler áspaplar menen, súwretshilik bolsa–palitra hám boyaw menen sáwlelengen. Súwretler menen tolı papka, gúze, bir qansha kitap, qasında bolsa–Muqqades Mixail hám medallar, xudojniktıń sawǵaları. Sharden hayranlıqqa say súwretshilik penen mramordıń tegisligi, shaxı lentanıń jıltıraq ekenin, teri papkalarınıń jıyrıqların da bere alǵan. Biz súwretshi hám aǵartıwshı Sharden dún`yasın áne usılay kóremiz.