‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

7.5. Muvozanat saqlash mashqlari

Muvozanat saqlashning zarur sharti umumiy og‘irlik markazining 

tayanch maydoni ustida joylashishidir.

Tayanch maydoni  qanchalik katta bo‘lsa, muvozanat shunchalik 

turg‘un bo‘ladi.

Muvozanat saqlash mashqlari qomatni shakllantirish uchun katta 

ahamiyatga  ega,  chunki  ulami  bajarayotganda  bel  hamda  butun 

gavda muskullarining tonusi ancha ortadi.

Muvozanat  saqlash  mashqlari  polda  yoki  balandroq  tayanch 

joyda (gimnastika o ‘rindig‘ida,  xodada),  turgan joyda va harakatda 

bajariladi.  Gimnastika mashg‘ulotlarida maxsus muvozanat saqlash 

mashqlari ko‘pincha balandroq tayanch joyda bajariladi.

Turgan joyda  bajariladigan  mashqlarga;  kichik  tayanchda  oyoq 

uchlarida,  tovonlarda,  bir  oyoqda  tik  turishlar,  qo‘l,  oyoq,  gavda 

harakatlari  bilan  bajariladigan  mashqlar  (masalan,  bir  oyoqda 

shuningdek  ikki  oyoqda  burilishlar,  sakrab  burilishlar  (bir  va  ikki 

oyoqda o‘tirishlar) kiradi.

106

---

Balandroq  tayanch  joyda  bundan  tashqari,  pastroq  holatdan 

balandroq  holatdan  pastroq  holatga  (shu jumladan,  yotish  holatiga 

ham)  o‘tish,  o‘tirgan  holatdan  siltanib  o‘tish  mashqlari  bajarilishi 

mumkin.

Harakatda  bajariladigan  mashqlarga  quyidagilar:  yurishning 

barcha turlari  (oddiy qadam, juftlama qadam,  almash qadam,  yelka 

qadam bilan oldinga yurish) yugurish va raqs qadamlari bilan harakat 

qilishlar kiradi.

Mazkur  mashqlar gmhining  ko‘proq  qismini  qo‘l  va  gavdaning 

harakatlari,  to‘xtashlar,  engashishlar,  burilishlar va hokazolar bilan 

yurishlar tashkil qiladi.

T o ‘ siqlami oshib o ‘ tish, yuklami birj oy dan ikkinchi j oy ga ko ‘ tarib 

o ‘tish  va  ikki  kishi  bo‘lib  almashib  o‘tish  va  aralash  tayanishlarda 

harakat  qilish  katta  ahmiyatga  ega.  Xodada  (yakkacho‘pda) 

muvozanat saqlash mashqlami bajarganda arg‘amchilar, tayoqchalar 

(sakrab o ‘tish yoki ostidan o ‘rmalab o ‘tish uchun), to‘ldirma to‘plar 

(ular ustidan xatlab  o‘tish uchun)  va hokazolar to‘siq bo‘lib  xizmat 

qilishi mumkin.

Ko‘tarib  o‘tish  uchun  yuk  sifatida  toidirm a  to‘plardan 

foydalaniladi.  Yaxshi  tayyorgarlikka  ega  b o ig an   guruhlardan 

sherigini ko‘tarib o ‘tish mumkin.

Balandroq  tayanch  joyda  ikki  kishi  b o iib   almashib  o ‘tishning 

ikki asosiy usuli bor.

Sheriklardan  biri  xoda  (yakkacho‘p)ga  ko‘ndalang  cho‘qqayib 

tayanadi  yoki  qoringa  yotish  holatini  qabul  qiladi,  ikkinchisi  esa, 

uning ustidan xatlab o‘tadi (165- rasm).

Sheriklar  uchrashganda  bir-birining  yelkalaridan  ushlashib, 

o‘ng  oyoqlari  kaftlarining  ichki  qirralari  bir-biriga  tekkunga  qadar 

oldinga uzatadilar va bir-birini ushlaguncha uzatilgan oyoqda chapga 

burilishadi.  Bu usul  murakkab b o iib ,  aw al polda o ‘rgatishni  talab 

qiladi (166- rasm).

Aralash tayanishlarda harakatlanish mashqlari tizzalarda tik turib 

tayanish,  cho‘qqayib  tayanish,  q o ilar bilan  tayangancha  oyoqlami 

kerib  o ‘tirish  holatlarida  siljish,  tayanish  yon  tomonga  siljish 

kabilardan iborat b oiishi mumkin.

107

---