‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

0 ‘rgatish  uslubiyati. 

Tirmashib  chiqishga  o ‘rgatishda  turli 

uslublar qo‘llaniladi:

1.Yaxlit  o‘rgatish  usuli  -  oson  mashqlami  o ‘rgatishda  (gimnas- 

tika  o ‘rindig‘i  va  devorida  aralash  tayanish  va  osilish  holatida 

tirmashib chiqishlami o‘rgatishda) qo‘llaniladi.

2.  Qismlarga  ajratib  o‘rgatish  uslubi  -   uch  harakat  usulida 

tirmashib  chiqishning  o ‘rgatish  qo‘llaniladi.  Arqonda  tirmashib 

chiqish usullarini o ‘zlashtirish osonlashtirish uchun quyidagi mashq- 

lami tavsya qilish mumkin.

3.Arqonga to‘g‘ri  qo‘llarda  osilgan  holatda  chayqalish  (oyoqlar 

bilan depsinib yoki yugurib kelib osilib bajariladi).

4 .0 ‘rindiqda o ‘tirib,  oyoqlar bilan ushlashni o‘rganish.

5.To‘g‘ri qo‘llarda osilgan hollarda, arqonni oyoqlar bilan ushlab 

olish.

6.0yoqlami kerib o ‘tirib, osilgan holatda tortilib va tovonlar bilan 

polga tayanib, qo‘llami bukib yotib tayanishga o‘tish.  Shu mashqlar 

o‘zlashtirilgandan  keyingina  uch  harakat usulida  tirmashib  chiqish 

oson bo‘ladi.

112

---

7.Yordamchi  mashqlar uslubi  -  tirmashib  chiqish usullarini  av- 

val  osonroq  sharoitda,  keyin  murakkabroq  sharoitda  o‘rganishdan 

iborat.  Misol  -  oyoqlar bilan  gimnastika  devoriga  tayanib  arqonga 

tirmashib  chiqish  yoki  oyoqlar  bilan  tayanish  uchun  tugunlari  bor 

arqonga  tirmashib  chiqish  keyin  esa  odatdagi  sharoitda  tirmashib 

chiqish.

8.  Algoritmik  topshiriqlar  berish.  Oddiy  osilishda  tirmashib 

chiqishning  nafas  olish  a’zolariga  katta  yuklama berishini  hisobga 

olib,  ayniqsa  bolalar  mashg‘ulotlarida,  bu  mashqlarga  juda  ehti- 

yotlik bilan  o ‘tish  zarur;  aralash  osilish  va tayanishlarda  tirmashib 

chiqish usullaridan keng  foydalanish kerak,  chunki  ulami  o ‘tganda 

fiziologik yuklamani boshqarish ancha oson bo‘ladi.

Bu mashqlar juda qiziqarlidir. Ulami o ‘yin va musobaqa shaklida 

o ‘tish  tavsiya  etiladi,  bu  esa  ularga  bo‘lgan  qiziqishni  yanada  ort- 

tiradi.

Odatda, tirmashib chiqish mashqlari gimnastika darsning asosiy 

qismida o ‘tiladi.

Bunda ayniqsa tirmashib chiqish mashqlaming juda ham baland- 

likda bajaradigan vaqtda ehtiyotlash va yordam qilish ayniqsa zarur. 

Barcha bevosita amaliy mashqlar kabi, tirmashib chiqish mashqlari- 

ni ham ko‘proq ochiq joylarda o ‘tganligi m a’lum.