‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

S o ‘z-gaplar
^
 
1-topshiriq. Ofarin, balli, hormang, yashang
 so ‘zlarini dialogik
nutqda gap holida qo‘llang.
545

---

2-topshiriq. Ha, y o ‘q, afsus, albatta
so‘zlarini dialogik n u tq d a 
gap holida qo'Ilang.
Dialogik nutqda 
ha, y o ‘q, shaksiz, shubhasiz, ofarin, yashang, to'g'ri,
ehtimol, albatta
kabi so ‘zlarning o ‘zi alohida gap b o ‘lib keladi va oldingi 
gapning m azm uniga so'zlovchining m unosabatini bildiradi.
E slab qoling. 
Ha, y o ‘q so'zlari hamda modal so'zlar bilan
w
ifodalangan, oldingi gap mazmuniga so'zlovchining munosabatini
ifodalovchi gaplarga so ‘z-gaplar deyiladi.
Sodda gaplarda gap bo‘lak!arining tartibi
1-topshiriq.
Quyidagi so'zlardan gap tuzing. G ap bo'laklarining 
qanday joylashganini ayting. 
Gullarga, suv, quyaman, ertalab, harkuni.
2-topshiriq.
Quyida berilgan gapdagi gap bo'laklarini so'zlashuv 
uslubidagi tartibga soling.
Quloq soling menga, yaxshi qiz, biroz
Dilimni ochmoqchi bo'laman Sizga. 
(A. Oripov)
Biz fikrim izni bayon qilish chog'im izda zarur so‘zlarni tanlash bilan 
birga, ularni m uayyan tartibda joylaym iz, chunki so ‘zlashuvchilarning 
ongida gap b o ‘laklarining tartibi b o'yicha k o ‘nikm a mavjud bo'ladi. U nga 
ko‘ra, kesim gapning eng oxirida; to'ldiruvchi to ‘ldirilm ishdan, hoi esa 
hollanmishdan oldin, ega ko‘pincha gap boshida, aniqlovchi aniqlanm ishdan 
oldin keladi. B unday tartib so'zlashuv va ilmiy uslublarga xosdir. Badiiy 
va qism an publitsistik uslubda esa gap b o ‘laklari tartibi o ‘zgarishiga yo‘l 
q o ‘yiladi.
Пэд 
Eslab qoling. 
Gap bo ‘laklari tartibining buzilishi inversiya deb
Уч 
ataladi.
Inversiya badiiylik, ifodalilik, ta ’sirchanlilikni ta ’m inlash m aqsadida 
qo'llaniladi.
0 ‘ylang: T o'liqsiz gaplarning, so‘z-gaplarning fikr ifodalashda qanday 
aham iyati bor?
Tayanch tushunchalar: yig‘iq gap, yoyiq gap, so‘z-gap, inversiya, to ‘liq 
gap, to ‘liqsiz gap.
Quyidagi m aqollam i yod oling. U larning m a’nosini izohlash bilan 
birgalikda m aqollarda ishlatilgan «ha» va «yo‘q» so‘zlariga ham ta ’rif bering.
1. 
«На» degan tuyaga mador.
2. «На» dedim, tutildim,
«Yo‘q» dedim, qutuldim.