‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

kesim vazifasida kelyapti. M ening kelishim
— 
gap emas. Kelishim
kesimlik shakliga ega emas va kesim vazifasida kelmayapti. Kesimlik
belgisiga ega bo ‘Igan har qanday so ‘z gap bo ‘lib kela oladi. Masalan:
Bahor... G o‘z.alsan!
n 
Eslab qoling. 
Kesimlik belgisiga ega b o ‘lib, tugallangan ohang
yrj 
bilan talaffuz qilinuvchi va та ’lum bir f ik r ifodalovchi sintaktik
birlik gap deyiladi.
0
‘ylang: 
0
‘zingiz mustaqil ravishda gaplar tuzing va uning 
tarkibidagi so‘zlaming bogianishi haqida fikrlang.
Tayanch tushunchalar: gap, sintaksis, kesim, kesimlik belgilari. 
Berilgan maqolning m a’nosini tushuntiring, u gap bo‘la oladimi yoki 
yo'qm i? U ni izohlang.
Poklik sog‘liqni, aql sabrni saqlar.
Savol va topshiriqlar
1. Gap deganda nimani tushunasiz? Uning muhim belgisi nima?
2. G apning so‘z birikmasidan farqini aytib bering.
3. Kesimlik belgisi deganda nim ani tushunasiz?
4. Kesimlik m a’nolari qanday vositalar orqali ifodalanadi?
28-m ashq.
Kesimlik belgisiga ega bo‘lgan quyidagi so‘zlar asosida 
gaplar tuzing.
443

---

Birlashdik, ketyapti, o ‘qimoqchi, um r ko‘rdi, intilishar edi, qad ko‘tarib 
turibdi ekan, bosilib chiqqanmi, m a’qul keldi, qisqa bo‘ladi, ekib qo‘yamiz, 
porlab turadi, qo'llab-quwatlamoqchilar, sevadi, riyozat chekdingmi, davom 
ettirdim.
29-mashq. Matnni o‘qing. S o ‘ng gaplarning muhim belgisi nimalardan
iboratligini tushuntiring.
HOJI M UHAM M AD XUSRAV HIKOYASI
Havo biroz sovuq erdi. A’lo hazrat o‘choqqa o‘t qalab yuborishni 
buyurdilar. Navkarlardin ba’zilari ushbu yumushga tutindilar. 0 ‘tni katta 
qilib yoqdilar. Tasodifan o'choqdin uchg‘on uchqun Mirzo po'stunining 
peshiga kelib tushdi va oning bir chetini kuydira boshladi. Mirzo Ulug‘bek 
oni yeng birlan urib o ‘chirdi va: «Ahvol ne ekanini sen ham bilding-a?!» 
deb o ‘choqdagi olovg‘a xitob qildilar. Shundan keyin uning kayfiyati tamom 
buzuldi, og‘ir-og‘ir tin olib, iztirob cheka boshladilar. Biroz fursatdin 
keyin Mirzo Abdulazizning hol-ahvolini surishtirdilar:
— 
Mirzo Abdulaziz om onm u erkan? Balkim qatlg'a yetkurmadilarmu 
erkan oni?
Men anga tasalli berib, yupatishg‘a harakat qildum... Bir vaqt eshik 
ochilib Abbos ismli kimsa sherigi birlan kirib keldi. A’lo hazratning ko‘zlari 
unga tushishi birlan rangi o ‘chdi, sapchib o'rnidan turdilar va tashlanib 
Abbosning ko‘kragiga bir musht tushurdilar. Abbos orqasig‘a tisaruldi, 
sherigi orqadin kelib Mirzo Ulug‘bekka yopishdi, ilkini qoyirib po‘stinni 
yechib oldi. Shu payt Abbos tashqarig‘a arqon olib kelish uchun chiqib 
ketdi. M en podshoh tahorat qilib olsun uchun eshikni ichidin zanjirlab 
turdim. So‘ng Abbos kirib U lug‘bek janoblarining qo'llarini bog‘lab tosh- 
qarig‘a sudrab olib chiqdi va mash’ala o'm atilgan daraxt ostig‘a olub borub 
tiz cho ‘ktirdi va ul besaodat qilichini g'ilofidin sug‘urdi va ul odil va olim 
podshohning boshini tanidin judo etdi. Biz ersak aw al uyning tevarak- 
atrofiga berkinib yotdik, so‘ng barchamiz Samarqandg‘a qaytdik...