‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

I 
So'zlovchining fe’ldan anglashilgan harakat-holatiga muno-
\  
sabatini bildirgan fe’l shakllariga mayl shakllari, shunday shakllar
tizimiga esa mayl kategoriyasi deyiladi.
Hozirgi o'zbek adabiy tilida yuqoridagi m a’nolarga muvoflq keladigan- 
to ‘rt turdagi mayl shakllari mavjud. Ularni quyidagi jadvalda ko'ring:
T/r
Mayl turlari
Mayl ko‘r- 
satkichlari
Misollar
Ma’nolari
1.
Ijro mayli
Ko‘rdim, ko‘ryapman, 
ko‘raman, ko‘rding, 
ko‘ryapsan, ko‘rasan, 
ko‘rdi, ko‘ryapti, 
ko‘radi
Harakatning 
ijro qilish-qi- 
linmasligini 
bildiradi
2.
Buyruq-istak
mayli
-y(-ay) -ylik 
(-aylik), -ng 
(-ing), -ing, 
-ngiz (-inglar), 
-sin, -sinlar
Yozay, to‘qiy, yoz, 
yozing, yozgan, yozin- 
giz, yozsin, yozsinlar
Harakatni ba­
jarishga da’vat 
etish ma’no­
sini bildiradi
3.
Shart mayli
-sa
Yozsam, yozsang, yozsa Shart bo'lgan 
harakatni ifo­
dalaydi
4.
Maqsad
mayli
-moqchi
Yozmoqchiman,
yozmoqchisan,
yozmoqchi
Harakatning 
biror maq- 
sadda bajari- 
lishini bildi­
radi
354

---

Yuqorida fe’l shakllaridan o ‘rinli foydalanish nutqingizni aniq, ravon 
ifodalashga yordam beradi.
302-mashq.
G aplarni o'qing, fe’l mayllarini aniqlang.
Endi, sen, ey ayanch masxaraboz va o ‘zingniki bo‘lmagan ishlarga 
aralashib yuradigan telba, sen endi meni kechir! Ko'ngillarga alam berishni 
bas qiling. Damingizni chiqarmasdan turing: men sizni yuragingizga bir 
alam bermoqchiman: agarda u yurak hech narsa kor qilmas bir m a’dandan 
iborat bo‘lmasa, agarda jinoyatga ko‘nikish orqasida har qanday hisdan 
m ahrum bir misga aylanmagan esa, men unga achitib-achitib bir alam 
berayin deyman.