‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Tayanch tushunchalar: 
ergash gap, bosh gap, bogMovchi vosita.
Quyida berilgan gap q o 'sh m a gap b o ‘la oladim i? Izohlab bering, 
m aqolning m a’nosini ham ayting.
G'ururli bo‘I, ammo g'ururni mag'rurlik bilan chalkashtirma.
202-mashq. Gaplarni o ‘qing. Ergash gapli qo‘shma gaplar qanday
qismlardan tashkil topganini izohlang.
1. 
Alam qiladigan joyi shundaki, m ening «qavmlarim» — tarjim onlar 
ham tilni b ulg'ashda tobora xuruj qilm oqdalar. 2. M ushukni to m d an
tashlasangiz ham , yerga m uallaq b o iib , chirpirab qulam aydi, balki to ‘rt 
oyog‘i bilan tushadi. 3. O qilona narx-navo tayin qilinsa, birgina qishloq 
xo'jaligi m ahsulotlari, paxta bilan pillaning o'ziyoq jum huriyatni bem alol 
boqa oladi. 4. Shunisi borki, bu yerda ichkilik borasida «qatron qonuni» 
ju d a qattiq qo'vilgan. 5. Shuni unutm angki, quyosh ham m aga baravar n u r 
sochadi. 
6
. Illat quritilsa, o ‘sha illatning o ‘zi boshqa jo yd an tag 'in nish 
urib chiqaveradi. 7. U yog'ini so'rasangiz, burchdorlik joyim ham bor.
203-mashq. Matnni o ‘qing. Ergash gapli qo‘shma gaplarni toping.
Har birini yozib boMganingizdan so‘ng uning chizmasini chizing. Ergash
va bosh gaplarni aniqlang.
N a m u n a : 
Siz shuni unutmangki, yomon illatlar hamisha kulfat
keltiradi.
Q IM O R B O Z L IK IL L A T I
Bu o'yinga m ubtalo bo'lsang, izzat va jo n m ulkiga qiron keltirasan, oz 
fursatda b or-yo‘g ‘ingni, h u rm at va obro'yingni q o 'ld an boy berasan. H a r
562

---

ishning chegara va andozasi bor b o ‘lsa ham , qim o r chegara va andozadan 
tashqaridir. H a r ayb dengizining qirg‘og ‘i, sohili b o ‘lsa ham , am m o 
qirg‘oqsiz, sohilsiz ayb dengizidir. H a r kim ning turnuish kem asi bu ayb 
dengizining to 'fo n i po'rtanasiga d u chor b o ‘lsa, shubhasiz, g ‘arq b o ‘lib, 
y o ‘qlik dunyosiga ketadi. Kim ki qim m atli um rni buzuq ishlarga sarf qilsa, 
behu da ishlar bilan hayosizlik kam arini bogMasa, bu aqlga muvofiq emas. 
O dam o ‘ja r nafs otini qam chilam asin deb, d o n ish m an d lar ju d a k o ‘p 
nasihatlar bitibdur.
Kimki qim oryo‘liga qo'ysa qcidam,
Oqibat sharmanda-yu rcisvo bo ‘lur.
(
Sh. Zunnuri)