‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

0 ‘ylang: 
Ega bilan kesim orasiga nim a uchun tire qo‘yilishini 
tushuntiring.
Tayanch tushunchalar: 
moslashuv, kesimlik shakllari, ot kesim, fe’l 
kesim, sodda ot kesim, murakkab ot kesim, sodda fe’l kesim, murakkab 
fe’l kesim.
Quyidagi maqolni yod oling, uning m a’nosini izohlang, nima uchun 
tire qo‘yilganligini tushuntiring.
Til — aql xazinasining qilichi, farosat
— 
uning g'ilofi.
69-mashq. Berilgan matndagi ega va kesimlarni aniqlang.
0 ‘G ‘LIM , SEN GA AYTAMAN
0 ‘g‘lonim, baxt va baxtiyorlikning soni ming bitta. U ning tusi ham 
turfa va sonsizdir. Darvoqe, baxtiyorlikning o ‘zi nima? U ning eng sodda 
ta ’rifi — qoniqish. Senga taalluqli bo ‘lgan insonlar, m uhit va ishlaringdan 
ko‘ngling to ‘lishidir, am m o bu dunyoning hisob-kitobi juda qattiq: 
bermaguningcha, ololmaysan! H ar bir inson — iqlim yaratuvchi manba, 
nuruzatsang, atrofing chaman bo‘ladi, muzlab tursang, bahorni ham qishga 
aylantirasan. Demakki, baxtiyor bo‘lish uchun, aw alo, o ‘zingni unga 
munosib ayla. Boshqacha qilib aytganda, baxt senga tuhfa qilib berilmaydi, 
sen yo‘l topib uning qoshiga o ‘zing borasan. 
0
‘g‘lon bolam, biz senga shu 
yo‘lingda ko‘makchi bo‘laylik.
(
T. Sodiqova
)
70-mashq. Ko‘chiring. Ega va kesimning moslashgan (to‘liq mosla­
shuv), moslashmaganligini va uning sababini izohlang.
1. 
«Men yurtimning pokistakli kuychisi...» 
(A. Cho'lpon)
2. «Cho‘lpon 
go‘zal Turkistonni xonavayron qilgan kishilarni bo‘rilar, alvastilar, parilar
deb atagan. C h o ‘lpon ana shu qutlug
1
m a’nodagi «parilar»ni «malaklar» 
deb nomlaydi. Uning she’rlaridagi parilar esa alvastilaming bir turidir. 
Ana shunday yovuz kuchlar to ‘plangan joyda qonlar oqadi, boshlar kesiladi.
3. C ho‘lpon m uhabbat his-tuyg‘ulari bilan to ‘la inson bo‘lgan. 4. 0 ‘zbek 
tuprog‘iga kuzning hazin nafasi kelib kirishi bilan daraxtlar za’faron libosga 
burkanadi, bog‘chalardagi gullar labidan tiriklik suvi qochadi; sarg‘ish rang — 
o ‘lim va musibat rangi tevarak bo ‘ylab yoyiladi. 5. So‘ng uning nigohi 
qizarib qolgan yaproqlarga o ‘tadi. 
6
. Cho'lponning zamondoshlari uni shoir 
sifatida e’zozlagan. 7. Biz Cho'lponning o ‘ta kamtar, mehribon, ezgu niyatli 
inson bo‘lganligini bilamiz. 
(N. Karimov)