‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

undan 
(kimdan?) so‘radim: M ehringni qo‘yib, 
bunchalar saralab 
gul 
(nimani) terding 
kimga? 
G ulidan (nimadan) ko‘zini 
(nim ani) uzmayin singlim. Asta javob berdi: — 
0 ‘qituvchimga 
(kimga).
T o‘ldiruvchi kesimdan anglashilgan harakat-holat, belgi-xususiyat bilan 
bog‘langan predm etni bildirganligi tufayli ot, olmosh va otlashgan so‘zlar 
bilan ifodalanadi.
479

---

To‘ldiruvchi doimo gapning kesimi bilan bogianadi. Agar u bog‘langan 
so‘z kesim bo‘Iib shakllana olmagan b o ‘lsa, ana shu so‘z bilan birgalikda 
kesimga nisbatan bitta gap bo Magi vazifasida keladi. Bunday vaqtda u gapning 
emas, bo‘lakning boiagi bo iadi. Masalan, 
Onamdan eshitgan gaplarni
aytdim.
Bu yerda 
onamdan eshitgan gaplarni
birikmasi nimalarni? so‘rog‘iga 
javob b o iib , kesimga bir butun holda bog'Ianadi. Bu birikmali to ‘ldiruvchi 
o ‘z ichida qismlarga boMinadi: 
onamdan eshitgan 
(qanday) 
gap.
Qanday? 
so‘rog‘iga javob bo'luvchi 
onamdan eshitgan
birikmali aniqlovchi o ‘z ichida 
yana tarkibiy qismlarga bo‘linadi: 
onamdan
(kimdan?) 
eshitgan.
Shunday qilib, toidiruvchilar kesimga to ‘g‘ridan to ‘g‘ri bogianish- 
bog‘lanmasligiga ko'ra ikki guruhga bo‘linadi: a) mustaqil to ‘ldiruvchilar; 
b) nomustaqil to ‘ldiruvchilar.
•
Juda muhim. 
T o ‘g ‘ridan to ‘g ‘ri kesimga tobe bog‘lanib kelgan
^ 
to ‘Idiruvchilar mustaqil to ‘Idiruvchilar sanaladi. Masalan, seni sog ‘in-
dim gapida kimni? so ‘rog'iga javob bo ‘luvchi seni so ‘zi kesim vazifasida
keluvchi sog indim bo ‘lagiga bog‘lanib, mustaqil to ‘Idiruvchi vazifasida
keladi. Kesim vazifasida kelmagan, bunday to ‘Idiruvchilar о ‘zi bog
- 
langan f e ’l bilan bog‘langan to ‘Idiruvchilar nomustaqil to ‘Idiruvchi
hisoblanadi. Shuning uchun и biron-bir ikkinchi darajali b o ‘lakning
tarkibiy qismi
— 
bo ‘lakning bo ‘lagi vazifasini bajaradi. Masalan,